Windykacja restrukturyzacyjna

Windykacja restrukturyzacyjna – czyli o tym jakie możliwości wierzycielom daje prawo restrukturyzacyjne.

Z początkiem roku weszło w życie nowe prawo restrukturyzacyjne. Do tej pory jednak mało jest informacji na temat praktycznych aspektów funkcjonowania tej ustawy. Moje spostrzeżenia na temat funkcjonowania jako doradca restrukturyzacyjny, w reżimie tejże ustawy opisuje na podstawie własnych doświadczeń nie tylko na niniejszym blogu, ale także na doradcarestrukturyzacyjny.info. Większość treści spotykanej w Internecie na ten temat skupia się jednak na teoretycznych aspektach prawa restrukturyzacyjnego i kontynuuje pewien stereotyp, że nowe prawo preferuje dłużnika i bierze go pod szczególną ochronę. Z takim poglądem spotkałem się już wielokrotnie podczas negocjacji z wierzycielami. Rzeczywiście prawo restrukturyzacyjne daje cały szereg instrumentów prawnych, które dają dłużnikowi możliwość wyjścia z problemów. Wszystko ma się odbywać w założeniu przy zagwarantowaniu wierzycielom ich słusznych interesów. Rozwiązanie które opisuje w niniejszym artykule nazwałem „windykacją restrukturyzacyjną”.

Intencją napisania niniejszego artykułu jest chęć przedstawienia tego szczególnego rozwiązania prawa restrukturyzacyjnego, które przy aktywnej roli wierzycieli może prowadzić do skutecznego zaspokojenia ich słusznych interesów i przy okazji uratowania firmy. Do tej pory takie rozwiązanie nie było znane polskiemu prawu i jestem przekonany, że wiele osób po przeczytaniu tego wpisu również zda sobie sprawę z jak daleko idącą rewolucją w zakresie szeroko rozumianych spraw upadłościowych mamy dzisiaj do czynienia.

Windykacja restrukturyzacyjna.

Podstawowym celem każdego wierzyciela jest uzyskanie maksymalnego zaspokojenia własnych roszczeń. Często bywało tak, że wierzyciel zdawał sobie sprawę, że działania „ratunkowe” podejmowane przez dłużnika nie mają racji bytu i są nieracjonalne. Było to szczególnie trudne do zaakceptowania, gdy wiadomo było że sama branża czy przedsiębiorstwa ma podstawy do generowania istotnych zysków. W dotychczasowym reżimie prawnym taki wierzyciel miał dwa wyjścia. Po pierwsze mógł dać dłużnikowi ostatnią szansę, co niestety w większości przypadków prowadziło do tego, że sytuacja dłużnika była jeszcze gorsza a stopień zaspokojenia wierzycieli mniejszy. Po drugie wierzyciel mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości takiego dłużnika. W takim układzie w zależności od szczęścia (zależało to głównie od syndyka który był wybierany autonomicznie przez sąd) wierzyciel był zaspokajany w kilku lub kilkunastu procentach a dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika, co do zasady, przestawało istnieć. Dzisiaj wierzyciele nie muszą stawać przed tak dramatycznym wyborem.

Otwarcie postępowania sanacyjnego jako skuteczne narzędzie windykacji.

W nowej regulacji prawnej istnieje możliwość złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego przez wierzyciela osobistego dłużnika niewypłacalnego. Taki wniosek musi zatem wykazywać niewypłacalność dłużnika (tu znajdziesz ciekawy artykuł nt. niewypłacalności dłużnika jako przesłanki otwarcia restrukturyzacyjnego), jednakże celem jego jest przeprowadzenie działań sanacyjnych wobec dłużnika, czyli takich czynności prawnych i faktycznych, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i przywrócenia mu zdolności do wykonywania zobowiązań przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją i zabezpieczeniu słusznych interesów wierzycieli. Co jednak bardzo istotne wierzyciel, który posiada 30 % sumy wierzytelności może sam wskazać doradcę restrukturyzacyjnego, który będzie pełnił rolę zarządcy w przedsiębiorstwie dłużnika a sąd będzie związany takim wyborem (więcej na temat zgód wierzycieli na doradcę restrukturyzacyjnego napisałem tutaj). Może to również uczynić wraz z innymi wierzycielami (wystarczy pisemna zgoda na daną osobę fizyczną posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego lub spółkę handlową której członkowie zarządu posiadają taką licencję).

Kluczem zatem skuteczności takich działań będą czynności podejmowane przez doradcę restrukturyzacyjnego (np. kancelarię restrukturyzacyjną funkcjonującą jako spółka prawa handlowego), które pozwolą zaspokoić wierzycieli w jak największym stopniu. Po kolei taka procedura wygląda w skrócie tak, że po przygotowaniu wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, sąd otworzy takie postępowania (zapewne w tym przypadku zawsze będzie robił to na rozprawie). Po otwarciu postępowania sanacyjnego, zarządca (posiadający licencję doradcy restrukturyzacyjnego) sprawdza sytuację przedsiębiorstwa i na tej podstawie przygotuje plan restrukturyzacyjny, a następnie przystąpi do jego realizacji, tj. przede wszystkim do wykonania działań sanacyjnych. Po wykonaniu tych działań sytuacja przedsiębiorstwa będzie wymagała ponownego zweryfikowania. Na bazie aktualnej sytuacji finansowej, organizacyjnej i prawnej przedsiębiorstwa zostaną przygotowane propozycje układowe, które powinny być przede wszystkim realne do wykonania. Całość tej procedury w założeniu ma trwać ok 13,5 miesiąca, w praktyce będzie trwała na pewno dłużej. Doświadczenie pokazuje, że otwarcie postępowania sanacyjnego przez sąd restrukturyzacyjny nie następuje w ustawowe 2 tygodni lub 6 tygodni po wyznaczeniu rozprawy, ale w około 9-10 tygodni. Oczywiście powyższy opis ma charakter bardzo uproszczony i skrótowy i w mojej ocenie jest wystarczający do wytłumaczenia samej instytucji a także roli doradcy restrukturyzacyjnego.

Doradca restrukturyzacyjny – kluczowa postać postępowań restrukturyzacyjnych.

Jak widać bowiem, choćby z tak krótkiego opisu kluczowym aspektem takiego rozwiązania jest skuteczność działań sanacyjnych. Dlatego też rola zarządcy (doradcy restrukturyzacyjnego) jest w tym przypadku najważniejsza bo to on będzie odpowiadał za wymyślenie, zaplanowanie i przeprowadzenie działań sanacyjnych. To od jego skuteczności zależy stopień poprawy sytuacji przedsiębiorstwa a w konsekwencji stopień zaspokojenia wierzycieli. Pozytywne jest jednak to, że wierzyciele nie wiele ryzykują. W najgorszej sytuacji (skrajnej!) stopień ich zaspokojenia będzie taki sam jak w przypadku upadłości, prawo restrukturyzacyjne daje cały szereg takich „wentyli bezpieczeństwa”, które gwarantują zabezpieczenie majątku dłużnika (m.in. konieczność sporządzenia przez doradcę restrukturyzacyjnego spisu inwentarza i comiesięczne raportowanie zarządcy do sędziego-komisarza). W najlepszej sytuacji przedsiębiorstwo może odzyskać zdolność do zaspokajania bieżących kosztów przy jednoczesnym spłaceniu całości dotychczasowego zadłużenia. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje również cały szereg motywatorów dla doradcy restrukturyzacyjnego, pełniącego funkcję zarządcy. Przede wszystkim są to motywacje finansowe. W zależności od stopnia poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w toku postępowania sanacyjnego, jak również umów zawartych w tym okresie, które będą pozytywnie wpływać na sytuację przedsiębiorstwa w przyszłości, będzie ustalane wynagrodzenie zarządcy. Dodatkowo sami wierzyciele mogą podjąć uchwałę (przy koniecznym poparciu ze strony dłużnika) o ustaleniu wynagrodzenia zarządcy na jeszcze wyższym poziomie niż ustali to sąd.

Windykacja restrukturyzacyjna – kiedy i dla kogo?

Należy zauważyć, że wyżej opisane rozwiązanie będzie szczególnie interesujące dla dużych wierzycieli instytucjonalnych, którzy mają znaczącą część wierzytelności danego dłużnika, którzy zdają sobie sprawę z niewypłacalności dłużnika, wiedząc jednocześnie, że przedsiębiorstwo mogłoby zostać uratowane gdyby było lepiej zarządzane i naprawione.

Klasycznym przykładem może być sytuacja przedsiębiorstwa, które jest źle zarządzane, tj. ma klientów, ma znaczące dochody, jednakże koszty są ponad przeciętne i „zjadają marże”. Często jest to efektem złego zarządzania, błędów popełnionych na poziomie właścicielskim i są one niejako niezauważane przez dotychczasowych zarząd. Własne błędy wszak najtrudniej zauważyć.

Innym przykładem może być firma, której biznes funkcjonuje należycie, ale dopadają ją „błędy przeszłości”. Jeżeli taka firma posiada zbędny majątek może podjąć się działań sanacyjnych polegających na dezinwestycji zbędnego majątku, z którego spłaceni zostaliby wierzyciele firmy (rozprawiając się w ten sposób z „błędami przeszłości”). Często jest tak, że w takiej sytuacji właściciele/zarządzający chcą to zrobić „we własnym zakresie” i w konsekwencji wpadają w pułapkę, gdyż sprzedaż wymuszona np. działaniami windykacyjnymi wierzycieli zazwyczaj kończy się bardzo niską ceną sprzedaży. Jeżeli wierzyciele „wyłapią” taką sytuację dzisiaj mają duże pole manewru. Niejako „wprowadzając” do spółki zaufanego zarządcę gwarantują sobie (!), że proces dezinwestycji będzie przeprowadzony w spokojnych niewymuszonych warunkach, a tym samym uzyskana z dezinwestycji kwota będzie jeszcze wyższa.

Kolejny dobry przykład to sytuacja w której wierzyciel powziął wątpliwość, czy dłużnik nie dokonuje czynności zmierzających do ukrycia lub zabezpieczenia majątku przed wierzycielami. Postępowanie sanacyjne w takiej sytuacji pozbawia dłużnika takich możliwości (co do zasady odbierany jest zarząd własny). Jednocześnie wierzyciel ma gwarancję, że doradca restrukturyzacyjny podejmie działania zmierzające do uratowania przedsiębiorstwa tak, żeby długi mogły być spłacone choćby w przyszłości w ratach.

Oczywiście powyższe przykłady nie wyczerpują wszystkich właściwych dla tej instytucji stanów faktycznych, jednak nie było intencją ich wyczerpujące wylistowanie przede wszystkim dlatego, że nie jest to możliwe. Należy bowiem pamiętać, że każda restrukturyzacja jest inna i nietypowa. Ważne jest natomiast, że taka formuła jaką my nazywamy windykacją restrukturyzacyjną istnieje i ma zastosowanie do wielu przypadków.

Podsumowanie

Podsumowując należy przypomnieć najważniejsze wnioski płynące z niniejszego artykułu:

• prawo restrukturyzacyjne to nie tylko dodatkowa ochrona dłużnika, ale także całego spektrum nowych możliwości dla wierzycieli.
• wierzyciel może złożyć wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego swojego dłużnika, co może być świetnym sposobem windykacji należności („windykacja restrukturyzacyjna”) i zabezpieczenia własnych interesów.
• wierzyciel może wskazać doradcę restrukturyzacyjnego, który będzie pełnić funkcję zarządcy (jeżeli uzbiera zgody wierzycieli reprezentujących 30% sumy wierzytelności sąd będzie związany wskazaniem).
• od skuteczności wybranego doradcy restrukturyzacyjnego zależeć będzie stopień zaspokojenia wierzyciela