Warto zaktualizować księgi wieczyste

Czy o restrukturyzacji należy informować w księgach wieczystych?

W księgach wieczystych znajdują się najważniejsze informacje o danej nieruchomości – a więc, idąc za Kodeksem cywilnym, o części gruntu stanowiącym odrębny przedmiot własności. Podstawowym celem ksiąg wieczystych jest jednoznaczne określenie stanu prawnego nieruchomości, w tym przede wszystkim danych właściciela, obciążeń istniejących na nieruchomości, czy ograniczonych praw rzeczowych – w tym najoporniejszej, czyli hipoteki. Mówiąc inaczej każdy otwierający księgę wieczystą – a raczej przeglądający ją w Internecie – powinien móc dowiedzieć się w nieruchomości najważniejszych danych. To z kolei otwiera pytanie, czy o fakcie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec przedsiębiorcy posiadających nieruchomości należy informować poprzez dokonanie właściwych wpisów w księgach wieczystych?  

Księgi wieczyste a restrukturyzacja

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że jednym z podstawowych skutków otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest ograniczenie prawa dłużnika do zarządu własnym majątkiem. Oczywiście dokładny zakres tego ograniczenia zależy przede wszystkim od typu zainicjowanej restrukturyzacji, ale rozwiązania w tym zakresie oscylują wokół dwóch skrajności – pozostawienia dłużnikowi możliwości zarządzania swoim majątkiem chociażby w zakresie spraw zwykłego zarządu lub całkowitym pozbawieniem go prawa takiego zarządu. Poza tym trzeba pamiętać, że sytuacja restrukturyzowanego dłużnika w tym zakresie może ulegać zmianie. W końcu sąd – w ściśle określonych przypadkach – ma prawo pozbawić dłużnika prawa zarządu, nawet jeżeli wcześniej, po otwarciu sprawy restrukturyzacyjnej, posiadał je. 

W każdym razie czynności dokonane przez dłużnika, któremu odebrano prawo zarządu majątkiem są nieważne. To z kolei powinno przełożyć się na dokonanie odpowiednich ostrzeżeń w księgach wieczystych, przede wszystkim zabezpieczając tym samym interesy podmiotów trzecich, niebiorących udziału w postępowaniu – a więc często nieświadomych jego biegu – a jednocześnie zainteresowanych kontraktowaniem z dłużnikiem.

W końcu badanie ksiąg wieczystych nie dotyczy jedynie sytuacji związanych z chęcią kupna nieruchomości. Często tego rodzaju badanie przeprowadza się chociażby w celu oceny obciążeń majątku przedsiębiorcy. W tym kontekście informacja o prowadzonym wobec niego postępowaniu restrukturyzacyjnym może mieć kluczowe znaczenie. 

Niekonsekwencja ustawodawcy

W myśl przepisów Prawa restrukturyzacyjnego o ograniczeniach w zarządzie majątkiem przez dłużnika należy informować w księgach wieczystych i innych rejestrach publicznych dotyczących dłużnika, np. w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wniosek o stosowny wpis powinien zostać złożony przez zarządcę, jednak nie ma przeszkód aby sąd wieczystoksięgowy dokonał takiego wpisu z urzędu, po otrzymaniu od sędziego-komisarza odpisu postanowienia o otwarciu restrukturyzacji. 

Jednak przepisy prawa w omawianej tu kwestii nie są konsekwentne. Przykładowo niedawno Sąd Rejonowy w Kłodzku – w wyroku z dnia 10 grudnia 2020 roku, sygn. akt I C 561/19 – zauważył, że ustawodawca nie zamieścił w systemie prawa przepisu nakazującego nadzorcy sądowemu ujawnienia w księgach wieczystych obejmujących nieruchomości dłużnika postanowienia o otwarciu postępowania układowego (choć, co warte podkreślenia, analogiczny obowiązek spoczywa na syndyku masy upadłości). Jednak sąd w przywołanym wyroku zauważył, że chociażby z regulacji dotyczących rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych czy jawności ksiąg wieczystych, należy dokonywać takich wpisów. Tym bardziej że wymaga tego zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Dlatego nie ma wątpliwości, że podczas restrukturyzacji warto zadbać o odpowiednie uaktualnienie treści wpisów w księgach wieczystych. Biorąc zaś pod uwagę, że sukces restrukturyzacji przynosi pozytywne rezultaty także, a może nawet przede wszystkim, dla dłużnika – także on powinien zadbać o dokonanie tego rodzaju wpisów, składając stosowne wnioski.