Procedura postępowania sanacyjnego w restrukturyzacji umożliwia dłużnikowi odstąpienie od umów wzajemnych. Warunkiem jest, by zobowiązanie, którego umowa dotyczy, a od której będzie odstępował zarządca, nie było w części lub w całości wykonane. W przypadku kiedy świadczenie drugiej strony umowy należy do świadczeń podzielnych, wtedy też zarządca może od takiej umowy odstąpić jednak w zakresie wykonania świadczenia przez drugą stronę jakie przypadłoby na dzień po otwarciu postępowania sanacyjnego.

Przystępując do odstąpienia od umów należy dokładnie ustalić ich wzajemność oraz stan dotychczasowego wykonania zobowiązań umowy. Niezwykle istotne jest ustalenie podzielności lub niepodzielności świadczenia, którego dotyczy umowa wzajemna. Świadczenie podzielne jest to takie świadczenie, którego wykonanie w części jest możliwe, przy czym nie nastąpi istotna zmiana przedmiotu lub wartości. Sięgając po przykład świadczenia podzielnego, można przyjąć iż zawsze będzie to świadczenie pieniężne oraz zwykle również rzeczy, które zostały oznaczone co do gatunku. Świadczenie niepodzielne to takie, które oznaczone jest co do tożsamości, to jest cechuje je indywidualizm. Analogicznie w świadczeniu niepodzielnym dochodzi do sytuacji, że jego spełnienie w częściach wprowadza zmiany przedmiotu lub wartości w stopniu istotnym. Warto jednak wspomnieć, iż określenie konkretnej sytuacji i dokonanie prawidłowej oceny zależy od danego przypadku. Dlatego też istotna jest szczegółowa analiza treści i charakteru każdego ze świadczeń podejmowanych na podstawie danych umów.

Plan restrukturyzacyjny, a zawarte kontrakty

Skuteczność działań restrukturyzacyjnych gwarantuje stworzenie odpowiedniej strategii postępowania. Należy pamiętać, że głównym celem procesu restrukturyzacyjnego powadzonego metodą postępowania sanacyjnego jest stworzenie takich warunków dla przedsiębiorcy, żeby uniknął on upadłości. Plan restrukturyzacyjny jest więc kluczowy, gdyż znaleźć się w nim muszą taki cele szczegółowe, które zapewnią przeprowadzenie działań sanacyjnych poprawiających sytuację ekonomiczną dłużnika.

Plan restrukturyzacyjny powinien zawierać:

opis przedsiębiorstwa,
szczegółową analizę kryzysu,
strategię prowadzenia przedsiębiorstwa w przyszłości,
wykaz zastosowanych środków restrukturyzacyjnych,
projekcję rentowności restrukturyzowanego przedsiębiorstwa na kolejne pięć lat,
szczegółową listę umów, od których zarządca planuje odstąpić w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wraz z uzasadnieniem.

Instytucja odstąpienia od umowy wzajemnej musi być ściśle określona w strategii. Wymagane jest ekonomiczne uzasadnienie podejmowanego działania. Odstąpienie od umowy powinno koniecznie wpisywać się w całościowy plan restrukturyzacyjny. Skuteczność tego działania wiąże się z pełną korelacją z zakładanym planem, gdyż odstąpienie od umowy wzajemnej nie jest celem samym w sobie, a tylko jednym ze środków do celu, to jest poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i uniknięcia, a najgorszym przypadku odroczenia upadłości.

Odstąpienie od umowy wymaga więc szczegółowej analizy, która wykaże konkretne skutki i wpływy jakie powoduje dana umowa w przypadku realizacji bądź odstąpienia od zawartych w umowie świadczeń. Chodzi przede wszystkim o oddziaływanie na ekonomiczną sytuację przedsiębiorstwa poddawanego restrukturyzacji. Po wykonaniu analizy zarządca powinien stworzyć odpowiednie uzasadnienie, w którym wykaże powody zamiarów odstąpienia od umowy. W takich przypadkach Prawo restrukturyzacyjne nie wspomaga zarządców, gdyż nie jest w stanie określić konkretnych i jasnych przesłanek pozwalających na odstąpienie od umowy. Dlatego też to trudne zadanie należy do profesjonalnego i doświadczonego zarządcy.

Najczęściej odstępuje się od umów, które strony zawarły wskutek nieodpowiednich decyzji gospodarczych. Takie umowy ewidentnie będą przynosić przedsiębiorcy stratę, dlatego też zasadne jest od nich odstąpić. Wygaszanie zobowiązań tyczy się także umów, które swoją nierentowność wykazały dopiero na etapie realizacji, co w trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika powoduje konieczność odstąpienia od tego typu świadczeń. Zdarza się również, że dłużnik zmuszony jest do odstąpienia od umowy rentownej. Takie działania mają miejsce w przypadku przeprowadzania głębokiej restrukturyzacji mającej również na celu, poza jasnymi celami ratowania firmy, wyjście z danego rynku lub ograniczenie pewnych działań firmy.

Postępowanie sanacyjne wymaga zatem dogłębnej analizy podejmowanych działań. Bardzo ważnym procesem w drodze do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika jest decyzja odstępowania od umów, która wymaga dużej sprawności i umiejętności decyzyjnych oraz prognozowania przyszłości. Wygaszanie warunków umowy wiąże się z koniecznością ochrony dobra wyższego rzędu, to jest uniknięcia upadłości dłużnika. Nie można jednak zapomnieć o interesie drugiej strony umowy. Zdarza się tak, że interes drugiej strony sprzeciwia się decyzji o odstąpieniu od danej umowy. W tej decyzji pomaga również analiza dokonywana przez zarządcę i sędziego-komisarza. Jeżeli zatem odstąpienie od umowy zagraża drugiej stronie znacznym pogorszeniem się jego sytuacji finansowej lub nawet widmem upadłości, wtedy też odstąpienie staje się niemożliwe.

Etapy odstąpienia od umowy w postępowaniu sanacyjnym

Umowy wzajemne i odstępowanie od nich to bardzo wrażliwy temat, który wymaga dogłębnych analiz i sprawnego działania w postępowaniu sanacyjnym. Procesy te muszą być zawarte w planie restrukturyzacyjnym przy zaznaczeniu ich funkcji jako środka do celu, to jest poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika. Zatem analiza i stworzenie wykazu umów, od których zamierza się odstąpić, wraz z wyjaśnieniem, to pierwszy krok w tym procesie.

Osobą, której przysługuje wyłączne prawo do odstąpienia od umów jest zarządca. Do przeprowadzenia procesu odstąpienia od umowy wymagany jest wniosek, pozytywne jego rozpatrzenie i wydanie postanowienia oraz – finalnie – złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Do wydania oświadczenia wymagana jest zgoda sędziego-komisarza w formie postanowienia. Do postanowienia sędziego-komisarza wydającego zgodę na odstąpienie od umowy przysługuje obu stronom umowy, a zatem dłużnikowi oraz kontrahentowi, prawo do złożenia zażalenia. Wymagane jest zatem doręczenie postanowienia stronom. Postanowienie to jest kontrolowane przez sąd restrukturyzacyjny.

Uzyskanie postanowienia na podstawie złożonego wniosku, umożliwia zarządcy złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie to nie wymaga żadnego uzasadnienia i powinno byś składane w formie pisemnej.

Zabezpieczenie interesów kontrahenta dłużnika

Zapisy prawa restrukturyzacyjnego zabezpieczają nie tylko dłużnika, ale także interesy kontrahenta. Narzędziem zabezpieczającym, jakiego może użyć kontrahent, jest wezwanie zarządcy do złożenia wniosku o zgodę sędziego-komisarza na odstąpienie od umowy lub o złożenie wniosku o dostarczenie informacji kontrahentowi, że działania mające na celu odstąpienie od umowy nie będą podejmowane. Złożone pisemnie przez kontrahenta wezwanie, w przypadku braku reakcji ze strony zarządcy, powoduje utratę prawa do odstąpienia od danej umowy. Jeżeli natomiast taki wniosek został wystosowany przez zarządcę, kontrahent może wstrzymać realizację świadczeń związanych z umową do czasu decyzji sędziego-komisarza. Te zabezpieczenia interesów kontrahenta minimalizują pogorszenie się jego sytuacji ekonomicznej związanej z możliwością wygaszenia zapisów umowy wzajemnej z dłużnikiem.

Skutki odstąpienia od umowy dla obu stron postępowania sanacyjnego

Odstąpienie od umowy wzajemnej w postępowaniu sanacyjnym cechuje trwałość i ostateczność. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy wygasza stosunek prawny stron, zatem kontrahent nie może już domagać się wykonania świadczeń ani w ramach postępowania sanacyjnego, ani po jego zakończeniu lub umorzeniu. Druga strona może jedynie rościć swoich praw do odszkodowania jedynie na drodze postępowania cywilnego, gdyż wierzytelności te nie są objęte układem. Jeżeli jednak zarządca w swoim postępowaniu wykazuje rzetelność informując kontrahenta o zamiarze odstąpienia od umowy, co powinno być przecież zawarte w planie restrukturyzacyjnym, to zakres poniesionej przez drugą stronę umowy szkody może być zminimalizowany.

Zobacz więcej z kategorii: dla przedsiębiorców