UKR a złożenie wniosku w złej wierze

Dłużnik, otwierając uproszczoną restrukturyzację, musi liczyć się z odpowiedzialnością

Uproszczona restrukturyzacja charakteryzuje się przede wszystkim znaczącym odformalizowaniem postępowania, a tym samym ułatwieniem biegu samej procedury zmierzającej do oddłużenia prowadzącego działalność gospodarczą. Wraz z takimi ułatwieniami ustawodawca przewidział kilka istotnych obostrzeń, mających na celu motywowanie dłużnika do sprawnego przeprowadzenia restrukturyzacji – w tym zakresie mieści się przede wszystkim możliwość jednokrotnego otwarcia tego rodzaju sprawy oraz konieczność złożenia wniosku o zatwierdzenie układu w ciągu czterech miesięcy od dnia zamieszczenia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Jednak – jak zawsze – im większe uprawnienia, tym większa odpowiedzialność podmiotu za nieodpowiednie korzystanie z nich. W jakim więc zakresie dłużnik może ponieść odpowiedzialność za nieprawidłowości związane z prowadzeniem uproszczonej restrukturyzacji? 

Działanie dłużnika w złej wierze

Zgodnie z „tarczą antykryzysową”, na mocy której wprowadzono do polskiego systemu prawa uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, w przypadku dokonania przez dłużnika obwieszczenia rozpoczynającego tego rodzaju sprawę w złej wierze, wierzycielowi, a także osobie trzeciej przysługuje roszczenie o naprawienie szkody. Dla prawidłowego zrozumienia tego przepisu trzeba w pierwszym rzędzie wyjaśnić, na czym może polegać „działanie w złej wierze” przy otwieraniu uproszczonej restrukturyzacji. 

Poszukując znaczenia terminów użytych przez prawodawcę w danym akcie normatywnym, warto odwołać się do jego użycia w innych aktach regulujących podobną materię. W omawianym tu kontekście warto przytoczyć art. 34 Prawa upadłościowego, który stanowi, że w przypadku złożenia – co prawda przez wierzyciela – wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze, sąd, oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że ze złą wiarą wierzyciela na gruncie tego przepisu mamy do czynienia wówczas, gdy składa on wniosek upadłościowy wiedząc, że nie istnieją ku temu żadne podstawy.

Analogicznie można wykładać omawianą ty przepis „tarczy antykryzysowej”. Stąd z rozpoczęciem uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w złej wierze będziemy mieć do czynienia wówczas, gdy okaże się, że dłużnik dokonał stosownego obwieszczenia nie znajdując się w stanie niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością, a także wówczas, gdy w ogóle nie miał on zamiaru zawrzeć układu.  

Obowiązek zapłaty odszkodowania

W sytuacji, w której dłużnik działał w złej wierze inicjując uproszczoną restrukturyzację zarówno wierzycielowi, jak i osobie trzeciej przysługuje roszczenie o naprawienie szkody. Oczywiście do skutecznego dochodzenia tego typu roszczenia, konieczne jest wypełnienie standardowych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z Kodeksu cywilnego, a więc powstanie szkody w wyniku zdarzenia ją wywołującego, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem, zawiniony charakter działania sprawcy. W każdym razie omawiana tu odpowiedzialność dłużnika lokuje się w zakresie odpowiedzialności deliktowej.

Skoro więc charakter odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za zainicjowanie w złej wierze uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego ma charakter zbieżny z ogólnymi unormowaniami prawa odszkodowawczego, w tym też kontekście należy oceniać wartość możliwego od otrzymania odszkodowania. Podstawą zasadę w tym zakresie można krótko streścić właściwie w jednym zdaniu: na szkodzie nie można zarabiać. Stąd też odszkodowanie ma na celu wyrównanie wierzycielowi bądź osobie trzeciej strat, które ci rzeczywiście ponieśli w wyniku nieuprawnionego działania dłużnika. To z kolei wymaga wykazania w ramach postępowania rzeczywistej wysokości tychże strat, chociażby poprzez przedłożenie odpowiednich dokumentów, czy powołanie wiarygodnych świadków. Bez tego proces odszkodowawczy może być skazany na porażkę.