Układ można zmienić. W jaki sposób?

Podstawowym celem każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest wypracowanie układu, na podstawie którego dłużnik będzie regulował swoje należności. Dlatego niekiedy przedstawiciele doktryny definiują restrukturyzację, jako postępowanie zbliżone do mediacji. Rzeczywiście, zarówno dłużnik, jak i wierzyciele muszą być gotowi na pewne ustępstwa, a ich wyrazem jest przyjęcie układu, w którym bardzo często dochodzi do redukcji wierzytelności. Jednak w żadnym razie nie oznacza to, raz przyjęty układ nigdy nie może zostać zmieniony. Jest to możliwe, ale tylko pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych przez ustawodawcę.

Kiedy zmiana układu jest dopuszczalna?

Ustawodawca w Prawie restrukturyzacyjnym stanowi, że zmiana układu może nastąpić wówczas, gdy po zatwierdzeniu układu nastąpił trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa dłużnika. Poza tym zmiana układu może nastąpić także wtedy, gdy dłużnik, chociażby nieumyślnie, naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było pokrzywdzenie wierzycieli lub możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości; oczywiste jest, że sposób sprawowania zarządu nie daje gwarancji wykonania planu restrukturyzacyjnego i wykonania układu; dłużnik uniemożliwia nadzorcy wykonania układu właściwe pełnienie funkcji. Jednak te przesłanki mają zastosowanie tylko pod warunkiem, że na czas wykonywania układu zarząd własny nie został dłużnikowi odebrany.

Właściwie już na pierwszy rzut oka jasne jest, że sformułowania, którymi ustawodawca określił przesłanki dopuszczalności zmiany układu mają charakter niedookreślony, co pozwala na ich swobodną wykładnię. Swobodną, nie znaczy dowolną czy arbitralną. Stąd zawsze należy pamiętać, że zmiana układu stanowi wyjątek od reguły jego trwałości. A każdy wyjątek wykłada się ściśle, co jednocześnie oznacza, że odejście od pierwotnej treści układu jest dopuszczalne tylko dla poważnych racji. Przede wszystkim możliwych do udowodnienia w sposób niebudzący wątpliwości.

Procedura zmiany układu

Z wnioskiem o zmianę układu może wystąpić dłużnik, nadzorca wykonania układu, inna osoba, która z mocy układu jest uprawniona do wykonywania lub nadzorowania wykonania układu, oraz wierzyciel. Jednocześnie postanowienie o otwarciu postępowania o zmianę układu obwieszcza się. Na otwarcie przedmiotowego postępowania zażalenie przysługuje dłużnikowi oraz wierzycielom, którzy mieli prawo głosu na zgromadzeniu wierzycieli, na którym doszło do przyjęcia układu. Jeżeli zaś sąd odmówi otwarcia tego postępowania, zażalić je może wyłącznie wnioskodawca.

Jednocześnie skuteczna zmiana układu możliwa jest tylko po wyrażeniu zgody przez wierzycieli, którzy przyjęli sam układ. Jednak Prawo restrukturyzacyjne przewiduje specjalne zasady głosowania nad „nowelizacją” układu. W omawianej tu procedurze wierzyciele głosują sumą wierzytelności, z jaką głosowali na zgromadzeniu wierzycieli, na którym doszło do przyjęcia układu, pomniejszoną o kwoty otrzymane w ramach wykonania układu lub w wyniku zaspokojenia wierzytelności w inny sposób. Z tym że w przypadku zaspokojenia przez osobę trzecią, która weszła w prawa zaspokojonego wierzyciela, osoba ta głosuje z sumą, w jakiej zaspokoiła wierzyciela. Aczkolwiek należy pamiętać, że w przedmiotowym zgromadzeniu nie mają prawa uczestniczyć wierzyciele, których prawa zostały w całości zaspokojone. Nawet wówczas, gdyby miało okazać się, że zmienione warunki układu są dla nich korzystniejsze.

Poza tym w zgromadzeniu wierzycieli zwołanym w celu głosowania nad zmianami układu mają prawo uczestniczyć także ci wierzyciele, których prawa były sporne, ale już po przyjęciu układu zostały stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną. Jeżeli wierzyciele – odpowiednią większością – opowiedzą się za zmianą treści układu, wymaga ona zatwierdzenia przez sąd. Dopiero po jej uzyskaniu zmiany wchodzą w życie. Sąd ocenia dopuszczalność zmian w układzie przede wszystkim pod kątem wskazanych powyżej przesłanek.