Układ częściowy – co warto o nim wiedzieć?

Niekiedy w sprawach restrukturyzacyjnych pojawia się grupa wierzycieli dłużnika, którzy – np. ze względu na wartość przysługujących im wierzytelności – mają kluczowy wpływ na przebieg postępowania i osiągnięcie jego celów, a więc zwłaszcza oddłużenia przedsiębiorstwa. Wówczas dobrym pomysłem może okazać się skorzystanie z układu częściowego. Na czym on polega i kiedy jest dopuszczalny?

Czym jest układ częściowy?

Zgodnie z art. 180 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego dłużnik może złożyć propozycje układowe dotyczące jedynie niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Tym samym układ częściowy jest układem, na mocy którego dochodzi do restrukturyzacji jedynie niektórych zobowiązań dłużnika.

Jednocześnie dłużnik nie może arbitralnie dobrać wierzycieli, którym złoży propozycje układowe. Mogą one dotyczyć tylko najważniejszych wierzytelności – oczywiście z punktu widzenia osiągnięcia jednego z celów restrukturyzacji, czyli zapewnienia dalszego działania przedsiębiorstwa dłużnika.

Aby ułatwić ocenę, które wierzytelności mogą znaleźć się w układzie częściowym, ustawodawca wskazał na ich przykładowy katalog. Znajdują się w nim wierzytelności:

• z tytułu finansowania działalności dłużnika przez udzielone kredyty, pożyczki i inne podobne instrumenty;
• z tytułu umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności z tytułu dostawy najważniejszych materiałów lub umów leasingu majątku niezbędnego dla działalności prowadzonej przez dłużnika;
• zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską na przedmiotach i prawach niezbędnych do prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika;
• największe określone według sumy.

Wierzyciele objęci układem częściowym – jak ich wyodrębnić?

Powyższy katalog ma jedynie charakter przykładowy. Dlatego nie ma przeszkód, aby układem częściowym objąć inne wierzytelności. Nigdy jednak za pomocą układu częściowego nie może dojść do „wyeliminowania” wierzyciela sprzeciwiającego się zawarciu układu. Byłoby to nadużycie, wprost niezgodne z przepisami Prawa restrukturyzacyjnego, co oznacza realne ryzyko niezatwierdzenia układu przez sąd – zwłaszcza w przypadku odpowiedniego dochodzenia swoich praw przez takiego wierzyciela. Zresztą sąd zawsze kontroluje poprawność wyodrębnienia wierzycieli do układu częściowego.

Jednocześnie układ częściowy może zostać zawarty jedynie w dwóch postępowaniach restrukturyzacyjnych: w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo w przyspieszonym postępowaniu układowym. Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym w postępowaniu o zatwierdzenie układu sąd odmawia zatwierdzenia układu częściowego w przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem określonych we wniosku o zatwierdzenie układu częściowego kryteriów wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym.

Rozwiązanie to wynika z samej konstrukcji postępowania o zatwierdzenie układu, które jest najmniej sformalizowanym spośród wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych – sąd nie otwiera tego postępowania, rozpoznając dopiero wniosek o zatwierdzenie układu. Analogicznie dzieje się w przypadku skorzystania z instytucji układu częściowego.

Inaczej kwestia zatwierdzania układu częściowego przedstawia się w przyspieszonym postępowaniu układowym. Tu niezwłocznie po złożeniu wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego sąd orzeka w przedmiocie zgodności z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym. 

Układ częściowy – kiedy jest korzystny?

 Układ częściowy świetnie sprawdza się w sprawach, gdzie na pierwszy rzut oka widać, że istnieje grupa wierzycieli mających decydujący wpływ na dalszy byt przedsiębiorstwa. Dzięki temu mechanizmowi można ułatwić oddłużenie, zaspokojenie tych wierzycieli oraz zagwarantowanie realizacji praw pozostałych. Zawsze jednak należy zachować ostrożność przy określaniu grupy wierzycieli objętych układem częściowym. W przeciwnym razie omawiana tu operacja może się nie udać ze względu na sprzeciw sądu.