Skutki Uchwały SN z dnia 23.01.2020 r.

Sąd Najwyższy na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r. o rozstrzygnięciu rozbieżności w wykładni prawa występującej w orzecznictwie Sądu Najwyższego podjął w dniu 23 stycznia 2020 r. Uchwałę składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. W posiedzeniu trzech izb uczestniczyło 59 sędziów, natomiast sześciu z nich zgłosiło zdanie odrębne co do uchwały.

Przedmiotowa Uchwała rozstrzyga status sędziów powołanych przy udziale Krajowej Rady Sądownictwa utworzonej na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. czyli tzw. „neo-krs” lub „nowa KRS”. jak wskazał w uzasadnieniu sędzia Izby Karnej Włodzimierz Wróbel „w tej uchwale chodzi o to, żeby na przyszłość, od dzisiejszego dnia, kiedy dojdzie do wydania orzeczenia sądowego istniał mechanizm sprawdzenia, czy to orzeczenie, aby na pewno może zapaść w takich warunkach, że może być sprawiedliwe”.”

Ponadto celem posiedzenia była wykładnia prawa dokonana na podstawie art. 83 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym oraz nakaz wynikający z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 19 listopada 2019 r. Jednocześnie należy podkreślić, iż Uchwała z dnia 23.01.2020 r. dotyczy ponad 500 sędziów oraz tysięcy spraw, przez nich prowadzonych.

Zgodnie z ust. 1 i 2 omawianej Uchwały sędziowie powołani na stanowiska sędziowskie z rekomendacji nowej KRS, nie są uprawnieni do orzekania od momentu ogłoszenia Uchwały, która została ogłoszona w czwartek 23 stycznia 2020 roku o godz. 19:00.

Co jeśli Twoją sprawę prowadzi sędzia powołany przez nową KRS ? 

W Uchwale wskazano wprost, że ma ona skutek na przyszłość (z wyłączeniem Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) i nie odnosi się do orzeczeń wydanych już wcześniej w składzie w którym występowali sędziowie wybrani przez neo-krs – ust. 3 i 4 Uchwały.

Jednakże, w przypadku spraw zawisłych przed sądem I instancji lub przekazanych do II instancji, w których orzekają sędziowie wadliwie powołani, zachodzą przesłanki nieważności postępowania wyartykułowane w art. 379 pkt 4 k.p.c. o ile sędziowie Ci wydadzą w nich wyroki po 23 stycznia 2020 roku.

Niniejsze implikuje również zasadność wznowienia postępowania na podstawie art. 401 pkt 1 k.p.c. – w przypadku orzeczeń wydanych przez sąd nienależycie obsadzony po dniu 23 stycznia 2020 r., tj. po dniu ogłoszenia Uchwały.

Co ważne, w ust. 3 Uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN, odmiennie została unormowana sytuacja proceduralna w przypadku postępowań cywilnych i karnych, toczących się w dniu podjęcia Uchwały. W przypadku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego, wykładnia przyjęta w ust. 1 i 2 – dotycząca nienależytej obsady sądu nie ma zastosowania. Powyższe nie dotyczy natomiast postępowań prowadzonych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego, w przypadku których wykładnia art. 379 pkt 4 k.p.c. ma zastosowanie do postępowań toczących się w tymże dniu.

W naszej ocenie rozbieżności wynikające z Uchwały, stanowić będą asumpt do dalszych rozważań nt. „podważalności” zapadłych orzeczeń w przypadkach nienależytej obsady składu orzekającego. Sąd Najwyższy miał tu zapewne na uwadze, że w przypadku spraw karnych istnieje obowiązek „ciągłości” składu orzekającego przez cały proces, gdyż inaczej postępowanie jest nieważne.

Tym samym Sąd Najwyższy uznał, że sędziowie powołani przez „nowy KRS” mogą dokończyć prowadzone sprawy karne, ale nie mogą być wyznaczani do nowych spraw. Był to zatem przejaw daleko idącej odpowiedzialności SN za bezpieczeństwo prawne obywateli, gdyż w innym wypadku istniałaby konieczność rozpoczęcia od nowa wszystkich procesów karnych w których w składach orzekających pozostają sędziowie wybrani przez „nowy KRS”.

Konkludując powyższe oraz nawiązując do „skutków na przyszłość” podjętej Uchwały, wskazać należy, iż wadliwość składu sądu może mieć również skutek wsteczny – gdyż SN stwierdził, iż stanowiska sędziowskie były i są błędnie obsadzone w przypadku sędziów powołanych przez neo-krs. W przypadku zastosowania wykładni systemowo – celowościowej, niniejszej uchwały, w mojej ocenie zasadne będzie kwestionowanie orzeczeń nawet zapadłych przed datą 23 stycznia 2020 r. przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu.