Sędzia-komisarz i sąd w restrukturyzacji

Restrukturyzacja to skomplikowany proces, którego powodzenie zależy od wielu czynników, m.in. sprawnego działania osób pełniących kluczowe funkcje w tej procedurze. Z pewnością należy do nich sąd restrukturyzacyjny oraz sędzia-komisarz. Kompetencje i obowiązki tych podmiotów mają zasadnicze znaczenie w restrukturyzacji. Stąd nie sposób zrozumieć filozofii tego postępowania bez zapoznania się z zadaniami jakie stoją przed sądem i sędzią-komisarzem.

Sędzia-komisarz w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego czynności sądowe wykonuje sędzia-komisarz. W zakresie swoich kompetencji ma uprawnienia oraz obowiązki sądu i przewodniczącego – oczywiście działalność sędziego-komisarza ma charakter orzeczniczy, dokonuje swoich czynności najczęściej w formie postanowień.

Ustawodawca przewidział także możliwość powołania przez sąd zastępcy sędziego-komisarza. Zastępca wykonuje czynności sędziego-komisarza w przypadku, gdy ten nie może sprawować swojej funkcji w czasie trwania przemijającej przeszkody oraz w każdym przypadku, gdy ustawa tak stanowi. W grę wchodzi tu więc np. choroba sędziego, czy przebywanie przez niego na dłuższym urlopie. Zastępca może zostać powołany zarówno na początku postępowania, jak i w jego trakcie.

Sędzia-komisarz pełni swoją funkcję do dnia zakończenia postępowania albo uprawomocnienia się postanowienia o jego umorzeniu. Nieco inne zasady obowiązują w przypadku złożenia uproszczonego wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego albo ogłoszenie upadłości. W takich przypadkach sędzia ten pełni swoją funkcję do czasu uwzględnienia tych wniosków lub uprawomocnienia się postanowienia o ich odrzuceniu, ewentualnie umorzeniu.

Kompetencje sądu i sędziego-komisarza

Ustawodawca postanowił, że sędzia-komisarz jest właściwy do podejmowania wszystkich czynności, za wyjątkiem tych zarezerwowanych dla sądu – warto pamiętać, że polskie prawo przewiduje blisko trzydzieści czynności, do dokonania których w postępowaniu restrukturyzacyjnym właściwy jest jedynie sąd.

Należą do nich m.in. odwołanie dotychczasowego nadzorcy sądowego albo zarządcy i powołanie nowego; zezwolenie dłużnikowi na wykonywanie zarządu w postępowaniu w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej w pełnym składzie, za którą głosowało co najmniej czterech członków; zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia układu przyjętego przez zgromadzenie wierzycieli; nakazanie przymusowego odebrania majątku.

Sąd jest także uprawniony do dokonania czynności należących do właściwości sędziego-komisarza, jeżeli jej podjęcie konieczne jest po wygaśnięciu jego funkcji. Poza tym każda z czynności nie zarezerwowana wyraźnie do kompetencji sądu będzie należała do sędziego-komisarza. Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym kieruje on tokiem postępowania restrukturyzacyjnego, sprawuje nadzór nad czynnościami nadzorcy sądowego i zarządcy, oznacza czynności, których wykonywanie przez nadzorcę sądowego albo zarządcę jest niedopuszczalne bez jego zezwolenia lub bez zezwolenia rady wierzycieli, jak również zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia.

Do właściwości sędziego-komisarza należą także takie czynności, jak wyznaczenie terminu zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem; ustanowienie rady wierzycieli oraz powołanie i odwołanie jej członków; przedłużenie terminu zarządcy do złożenia planu restrukturyzacyjnego; postanowienie o obowiązku ustalenia składu masy układowej przez dłużnika pod nadzorem nadzorcy sądowego, czy zatwierdzenie planu restrukturyzacyjnego po uzyskaniu opinii rady wierzycieli.

Poza tym ustawodawca przyznał sędziemu-komisarzowi oraz nadzorcy albo zarządcy prawo do porozumiewania się w sprawach dotyczących postępowania. Może się ono odbywać bezpośrednio lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość – zwłaszcza telefonu, faksu, czy poczty elektronicznej. Oczywiście wchodzą tu w grę także wszelkie inne środki telekomunikacyjne. Poza tym ustawodawca zobowiązał wszystkie organy administracji publicznej oraz komorników sądowych do udzielania pomocy sędziemu-komisarzowi w jego czynnościach.

Podsumowanie

Sędzia-komisarz jest jedną z najważniejszych postaci postępowań restrukturyzacyjnych. Od jego wiedzy, doświadczenia, sprawności działania i poprawności podejmowanych decyzji w dużej mierze zależy powodzenie i efektywność restrukturyzacji.

Dlatego do pełnienia tych funkcji powinno się wybierać osoby odznaczające się cechami gwarantującymi bardzo dobre wypełnianie powierzonych zadań. Z tego punktu widzenia pozytywnie należy ocenić umożliwienie powołania zastępcy sędziego-komisarza. Oby sądy jak najczęściej sięgały po ten instrument.

Ciekawym pomysłem, jest pojawiająca się od czasu do czasu idea specjalizacji sędziów na tych, którzy zajmują się prawem upadłościowym i tych którzy zajmują się prawem restrukturyzacyjnym. W mojej ocenie, po dwóch latach funkcjonowania prawa restrukturyzacyjnego praktyka wskazuje, że taki pomysł zasługuje na realizację. Prawo restrukturyzacyjne i prawo upadłościowe charakteryzują się jednak zupełnie inną specyfiką. Jedno z nich dąży do likwidacji a drugie do uratowania biznesu.

Rynek doradztwa restrukturyzacyjnego dość wyraźnie podzielił się na tych doradców restrukturyzacyjnych którzy zajmują się upadłościami i tych którzy zajmują się restrukturyzacjami. W mojej ocenie podobnie powinno być z sędziami. Sędziowie-komisarze muszą bowiem często podejmować decyzje, czy też akceptować decyzje które mają charakter czysto biznesowy. Ważne zatem, żeby były to osoby, które mają do tego odpowiednie predyspozycje. Bez zrozumienia biznesowego trudno o skuteczną i szybką restrukturyzację.