Restrukturyzacja zawsze ma pierwszeństwo nad upadłością

Obecnie w polskim systemie prawa funkcjonują dwa rodzaje postępowań służących oddłużeniu przedsiębiorcy: restrukturyzacja i upadłość. Pomimo wielu podobieństw – zwłaszcza na poziomie instytucji tych postępowań, ich organów oraz przebiegu – ich zadania są odmienne, dostosowane do realizacji różnych założeń. Pierwszorzędnym celem restrukturyzacji jest oddłużenie przedsiębiorcy i umożliwienie mu kontynuowania prowadzonej działalności gospodarczej, a tym samym zapobieżenie upadłości.

Natomiast postępowanie upadłościowe co do zasady wdraża się – mówiąc obrazowo i nieco uproszczając – wtedy, gdy właściwie nie ma nadziei na skuteczne wyjście z trudnej sytuacji ekonomicznej, w której znalazł się dłużnik. W związku z tym ustawodawca przyznaje wyraźne pierwszeństwo restrukturyzacji nad upadłością, traktując drugie z tych postępowań, jako ostateczność. To z kolei oczywiście oznacza, że ich jednoczesne prowadzenie nie jest możliwe. Co jednak powinien zrobić sąd, gdy wpłynęły do niego dwa konkurencyjne wnioski – o rozpoczęcie restrukturyzacji i ogłoszenie upadłości?

Sąd najpierw rozpoznaje wniosek restrukturyzacyjny

Powyżej wskazane założenia wprost przełożyły się na regulacje Prawa restrukturyzacyjnego, zgodnie z którym w przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny. Ustawodawca przewidział także rozwiązanie sytuacji, w której przedmiotowe wnioski wpływają do dwóch różnych sądów. W takich przypadkach sąd restrukturyzacyjny niezwłocznie po powzięciu wiadomości o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości zawiadamia sąd upadłościowy o złożeniu wniosku restrukturyzacyjnego. Co więcej, po przekazaniu tej wiadomości – co może nastąpić nawet w sposób nieformalny – sąd upadłościowy ma obowiązek wstrzymać się z rozpoznaniem złożonego do niego wniosku do czasu, gdy sąd restrukturyzacyjny rozstrzygnie kwestię zasadności rozpoczęcia restrukturyzacji.

Niestety w praktyce zastosowanie tych regulacji może prowadzić do znacznego opóźnienia w rozpoczęciu sprawy upadłościowej bądź restrukturyzacyjnej. To z kolei może negatywnie oddziaływać zarówno na interesy dłużnika, jak i wierzycieli. Chroniąc przede wszystkim tych drugich umożliwił sądowi upadłościowemu przyjęcie do wspólnego rozpoznania wniosku „upadłościowego” oraz „restrukturyzacyjnego”. Podstawą dla zastosowania tego rozwiązania jest godzenie wstrzymania rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości w interes ogółu wierzycieli.

Interesem wierzycieli jest przede wszystkim odzyskanie pieniędzy

W tym kontekście należy zastanowić się, czym właściwie jest „interes wierzycieli”, któremu należy zabezpieczyć przy zbiegu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z wnioskiem o otwarcie restrukturyzacji. Wiadomo, że każdy wierzyciel – bez względu na to, czy dochodzi swoich praw w postępowaniu cywilnym, czy też w ramach restrukturyzacji – zainteresowany jest przede wszystkim jak największym zaspokojeniem swojego prawa. Mówiąc inaczej interesem wierzyciela jest w pierwszej kolejności odzyskanie utraconych pieniędzy. Oczywiście w praktyce może zdarzyć się, że zachowanie przez dłużnika możliwości prowadzenia swojej działalności gospodarczej znacząco zwiększa rokowania na uregulowanie jego zobowiązań. Jednak przeważnie wierzycieli interesuje „tu i teraz”, co z kolei znacząco utrudnia wypracowywanie kompromisu.

Z drugiej zaś strony wierzyciele muszą być gotowi, że zarówno w restrukturyzacji, jak i upadłości zachodzi konieczność przeprowadzenia proporcjonalnej redukcji ich praw – a więc nie uzyskają oni 100% swoich należności. W tym więc obszarze ich interes przejawia się w dokonaniu tejże redukcji w jak najmniejszym zakresie.

Wydaje się więc, że sąd badając wpływ wstrzymania rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości na zabezpieczenie interesu wierzycieli sąd upadłościowy musi mieć na względzie obydwie ze wskazanych tu okoliczności. Nie wystarczy więc przekonanie, że wierzyciele powinni otrzymać jak najszybciej zaspokojenie swoich praw. Konieczne jest także zbadanie, w jaki sposób zwłoka może wpłynąć na sam bieg późniejszych postępowań, a zwłaszcza prawdopodobny zakres redukcji zobowiązań.