Restrukturyzacja Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej

Organizacja publicznej służby zdrowia jest jednym z najważniejszych i najtrudniejszych zadań państwa. Niestety wiele podmiotów państwowych i samorządowych nie radzi sobie dobrze z zapewnieniem efektywnej ochrony zdrowia. Restrukturyzacja Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej to zatem problem niezwykle istotny dla Państwa, ale czy można tutaj mówić o restrukturyzacji sensu stricte, tj. na bazie prawa restrukturyzacyjnego?

Zadłużenie szpitali, długie kolejki do specjalistów, problemy kadrowe, czy brak odpowiedniego zaplecza lokalowego to tylko niektóre z bolączek państwowej opieki zdrowotnej. Ponadto wiele placówek wchodzących w skład publicznej służby zdrowia nie jest efektywnie zarządzanych.

Niestety podjęcie koniecznych zmian w strukturze szpitali, zwłaszcza w zakresie zatrudnienia, czy ilości miejsc szpitalnych hamowanych jest przez czynniki polityczne, kierujące się w podejmowaniu decyzji głównie poglądami opinii publicznej, a nie rachunkiem ekonomicznym.

Jednak w perspektywie wprowadzonych przez ustawodawcę możliwości restrukturyzacyjnych warto zastanowić się na wykorzystaniem nowego instrumentarium prawnego do poprawy funkcjonowania państwowej służby zdrowia – w tym nieco archaicznych, aczkolwiek ciągle często występujących Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej.

Restrukturyzacja SPZOZ – czy jest możliwa?

Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej zostały wprowadzone do polskiego systemu prawa po zmianach politycznych i ustrojowych 1989 roku. Pierwotnie podmioty te mogły być tworzone przez ministra lub centralny organ rządowy, wojewodę, jednostkę samorządu terytorialnego, publiczną uczelnie medyczną lub publiczną uczelnie prowadzącą działalność dydaktyczną albo badawczą w dziedzinie nauk medycznych.

Podmioty te były również uprawnione do likwidacji SP ZOZ. Warto wspomnieć, że ustawa o działalności leczniczej z 2011 roku wprowadziła zakaz powoływania nowych tego typu placówek stanowiąc jednocześnie, że dotychczas istniejące Zakłady Opieki Zdrowotnej z mocy prawa zostaną przekształcone w podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami. Jednak po pięciu latach od tej zmiany ustawodawca na nowo umożliwił zakładanie Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej.

Podmioty te podlegają obowiązkowi wpisu do KRS i w chwili jego dokonania zyskują osobowość prawną. Uzyskują one środki przede wszystkim z wykonywania odpłatnych świadczeń zdrowotnych. Jeżeli status Zakładu przewiduje taką możliwość mogą one prowadzić także działalność gospodarczą.

Zdolność restrukturyzacyjna SPZOZ

Aby móc przeprowadzić postępowanie restrukturyzacyjne należy przede wszystkim ustalić, czy dany podmiot posiada zdolność restrukturyzacyjną. Z punktu widzenia ustawy Prawo restrukturyzacyjne kluczowe jest rozstrzygnięcie, czy SPZOZ jest przedsiębiorcą w rozumieniu Kodeksu cywilnego – gdyż tylko w takim przypadku będzie mógł być podmiotem praw i obowiązków określonych w prawie restrukturyzacyjnym.

Kwestia ta była przedmiotem kontrowersji właściwie od samego początku funkcjonowania Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej. W orzecznictwie sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego funkcjonowały spore rozbieżności w tym zakresie.

Przeciwnicy kwalifikowania SP ZOZ jako przedsiębiorców wskazywali, że podmioty te wykonując nieodpłatnie działalność leczniczą nie wypełniają podstawowego kryterium działalności gospodarczej jaką jest nastawienie na zysk. Wszystkie tego typu wątpliwości rozwiał ostatecznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 września 2008 r. (sygn. akt III CZP 82/08), w którym orzekł, że SP ZOZ prowadząc działalności w sposób, profesjonalny, zorganizowany i ciągły jest przedsiębiorcą a zatem restrukturyzacja Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej jest możliwa na podstawie przepisów prawo restrukturyzacyjne.

Restrukturyzacja Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej – możliwości

Podstawowym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest zaspokojenie wierzycieli przy jednoczesnym zachowaniu przedsiębiorstwa dłużnika. Biorąc pod uwagę, że głównym problemem wielu Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej jest ogromne zadłużenie u różnych podmiotów przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego (w szczególności sanacyjnego) może być najprostszą drogą do zaspokojenia wierzycieli i przywrócenia równowagi ekonomicznej podmiotu.

Należy pamiętać, że otwarcie restrukturyzacji powoduje z mocy prawa zawieszenie egzekucji wierzytelności objętych układem – tj. powstałych przed zawarciem układu wraz z odsetkami.

W takiej sytuacji następuje „odblokowanie” kont SP ZOZ, co daje możliwość szybkiego powrotu do płynności finansowej i to bez kosztów związanych z zaciąganiem kredytów. Otwarcie restrukturyzacji determinuje także oszczędności związane z kosztami prowadzenia postępowań egzekucyjnych – w razie zawarcia układu postępowania ulegają umorzeniu z mocy prawa.

Poza tym sanacja (najbardziej zaawansowana procedura restrukturyzacyjna) przeprowadzona pod nadzorem sądu pozwala na dużo bardziej efektywną restrukturyzację zatrudnienia.

W takich przypadkach SP ZOZ nie musi np. przeprowadzać negocjacji z organizacjami związkowymi. Zakłady Opieki po otwarciu sanacji (więcej o sanacji przeczytasz tutaj) zyskują także możliwość odstąpienia od umów wzajemnych – przykładowo w zakresie długoterminowych kontaktów na świadczenia medyczne. Pozwala to zracjonalizować koszty działalności i zrezygnować z najmniej rentownych zobowiązań wobec Narodowego Funduszu Zdrowia.

Podsumowanie

Oczywiście nie są to wszystkie możliwości restrukturyzacji SP ZOZ wynikające z obowiązujących przepisów prawa. Z pewnością ich efektywne wykorzystanie, z pomocą doświadczonych specjalistów, może pomóc wyjść z trudniej sytuacji podmiotom opieki zdrowotnej. Z punktu widzenia społecznego znaczenia służby zdrowia oraz konieczności racjonalnego wydatkowania środków publicznych warto skorzystać ze stosunkowo nowych rozwiązań wprowadzonych przez ustawodawcę.