Restrukturyzacja gospodarstwa rolnego to ostatnio temat mocno aktualny w naszej kancelarii. Ostatnimi czasy zajmujemy się bowiem kilkoma gospodarstwami rolnymi, które popadły w kłopoty finansowe. Przy okazji gospodarstw rolnych pojawia się pytanie, czy one w ogóle mogą być restrukturyzowane w toku postępowania restrukturyzacyjnego?

Wszak co do osoby fizycznej, która prowadzi gospodarstwo rolne, ale nie prowadzi innej działalności gospodarczej lub zawodowej nie można ogłosić upadłości. Restrukturyzacja gospodarstw rolnych jest zaś możliwa, aczkolwiek pod pewnymi warunkami.

Zdolność restrukturyzacyjna gospodarstw rolnych

W pierwszej kolejności wskazać należy, że nie ma w prawie restrukturyzacyjnym podobnego do prawa upadłościowego wyłączenia. To pierwszy dobry znak. Po drugie zgodnie z ustawą zdolność restrukturyzacyjną mają przede wszystkim przedsiębiorcy w rozumieniu kodeksu cywilnego.

Nie ma zatem wątpliwości, że każdy rolnik, choćby indywidualny, prowadzący działalność gospodarczą, ma zdolność do bycia podmiotem prawa restrukturyzacyjnego. W szczególności nie ma co do tego wątpliwości jeżeli rolnik jest wpisany do Centralnej Ewidencji i Działalności Gospodarczej. Jak się sytuacja ma jednak z małymi gospodarstwami rolnymi? W szczególności chodzi o tych, którzy nie są wpisany do rejestru. Odpowiedź należy poszukać w orzecznictwie interpretującymi treść kodeksu cywilnego w zakresie pojęcia przedsiębiorcy.

Restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych

W przypadku małych gospodarstw rolnych pojawiają się przecież te same pytania, co w przypadku tych większych, które bezsprzecznie prowadzą działalność gospodarczą. Tak samo jak w przypadku tych większych, właściciele również często zastanawiają się jak wyjść z długów? Pytanie czy mogą skorzystać z prawa restrukturyzacyjnego? Tak, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i nie należy tego utożsamiać z wpisem do rejestru.

Często wskazuje się definiując przedsiębiorcę, że zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, przepisów tejże ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów

Nie ma to znaczenia dla restrukturyzacji. Przepis wyłącza jedynie stosowanie do w/w rodzajów działalności przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Nie oznacza to jednak, że takiego podmiotu nie można uznać za przedsiębiorcę w rozumieniu kodeksu cywilnego.

W konsekwencji skoro ktoś jest przedsiębiorcą w rozumieniu kodeksu cywilnego to tym samym posiada zdolność do otwarcia wobec siebie postępowania restrukturyzacyjnego. W związku z powyższym powstaje jedno kluczowe pytanie które prowadzi nas do odpowiedzi na pytanie kiedy restrukturyzacja gospodarstwa rolnego (małego) jest możliwa.

Kiedy rolnik indywidualny jest przedsiębiorcą?

Orzecznictwo wskazuje, że nie ma jednego wzorca określającego w sposób uniwersalny status rolnika jako przedsiębiorcy. Kwestia jest zawsze indywidualnie rozstrzygana przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności danego przypadku.

Przykładowo jako elementy istotne wskazuje się chociażby zakres prowadzonej działalności rolniczej, jej model oraz stopień organizacyjny. W końcu wskazuje się również, że za kwalifikacją danego rolnika indywidualnego jako przedsiębiorcy może decydować obszar prowadzonego gospodarstwa.

Znane jest również stanowisko Sądu Apelacyjnego, w którym to wyroku Sąd zaznaczył, że co do zasady rolnicy są przedsiębiorcami, za wyjątkiem tych, którzy prowadzą gospodarstwo jedynie w celu zaspokajania własnych potrzeb.

Wyprowadzono więc regułę, że osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo rolne prowadzi działalność gospodarczą co do zasady. Rolnik nie jest zaś przedsiębiorcą, gdy gospodarstwo rolne służy wyłącznie zaspokajaniu potrzeb rodziny rolnika, a nie w celu sprzedaży produktów rolnych. To oczywiście daleko idąca interpretacja. Należy jednak z dużą dozą prawdopodobieństwa uznać, że mamy do czynienia z rolnikiem przedsiębiorcą gdy skala działalności jest znacząca, tzn. rolnik sprzedaje znaczne ilości produktów rolnych, wystawia faktury a jego przedsiębiorstwo jest zorganizowane.

Restrukturyzacja gospodarstwa rolnego – podsumowanie

Podsumowując należy stwierdzić, że restrukturyzacja gospodarstwa rolnego jest możliwa wtedy gdy rolnik jest przedsiębiorcą w rozumieniu kodeksu cywilnego. Bycie przedsiębiorcą w rozumieniu kodeksu cywilnego nie jest tożsame z wpisem do rejestru przedsiębiorców.

Ocena czy dany rolnik jest przedsiębiorcą za każdym razem odbywa się ad casum. Nie mniej jednak należy uznać, że sprzedaż znaczącej ilości produktów rolnych, wystawianie faktur, istnienie organizacji gospodarstwa przemawiają zazwyczaj za uznaniem, że rolnik jest przedsiębiorcą w rozumieniu kodeksu cywilnego.

Sama zdolności restrukturyzacja to oczywiście dopiero początek analizy możliwości restrukturyzowania gospodarstwa rolnego. Ważne jest również zbadanie czy faktycznie istnieje możliwość pomocy dla takich gospodarstw, nie tylko od strony prawnej ale również faktycznej. Wsparcie dla małych gospodarstw powinno bowiem koncentrować się na efekcie końcowym.

Efektem końcowym procesu powinna być całościowa modernizacja małych gospodarstw, która pozwoli na stabilne funkcjonowanie bez konieczności uciekania się do ochrony prawnej. Restrukturyzacja gospodarstwa rolnego to jednak problem złożony i często bardzo trudny. O tym jednak już napiszę kiedy indziej.

Zobacz więcej z kategorii: dla rolników