Ratunek dla upadających przedsiębiorstw – postępowanie sanacyjne

Bez jakiejkolwiek przesady można stwierdzić, że wejście w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku ustawy Prawo restrukturyzacyjne stało się prawdziwym kamieniem milowym dla wszystkich przedsiębiorstw, które wpadły w problemy finansowe zagrażające ich wypłacalności. Przed wejściem wspomnianej ustawy w życie droga była w zasadzie jedna – ogłoszenie upadłości, likwidacja firmy, a następnie wyprzedaż majątku i próba spłaty możliwie największej liczby wierzycieli. Dziś, dzięki nowemu prawu restrukturyzacyjnemu, możliwości jest znacznie więcej.

Jedną z nich jest sanacja przedsiębiorstwa, czyli podjęcie czynności prawnych i faktycznych, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej zadłużonej firmy, docelowo skutkując przywróceniem dłużnikowi pełnej zdolności do wykonywania zobowiązań. Jednocześnie procedury sanacyjne zostały pomyślane w taki sposób, by zapewniać zarówno ochronę i zabezpieczenie majątku dłużnika przed egzekucją, jak również chronić interesy i roszczenia wierzycieli. Trudno się dziwić, że sanacja była w 2018 roku drugą pod względem popularności procedurą upadłościową wybieraną przez zagrożone upadłością firmy – otwarto 127 postępowań sanacyjnych. Wyżej uplasowała się jedynie upadłość układowa a trybie przyspieszonego postępowania układowego (282 postępowania).

Postępowanie sanacyjne – na czym polega?

Najprościej rzecz ujmując sanacja polega na zastosowaniu dostępnych środków ekonomicznych i prawnych po to, aby firma znajdująca się w kłopotach finansowych (zarówno przejściowych, jak i poważnych) mogła skutecznie powrócić do etapu pełnej zdolności do samofinansowania się. W praktyce może to oznaczać konieczność przeprowadzenia głęboko idącej restrukturyzacji, w tym np. redukcji etatów, zerwania niektórych umów czy nawet całkowitej likwidacji nierentownych działów przedsiębiorstwa.

Aby postępowanie sanacyjne było skuteczne i przyniosło realną poprawę sytuacji ekonomicznej restrukturyzowanej w ten sposób firmy, niezbędne jest prawidłowe i dokładne zdiagnozowanie przyczyn, które doprowadziły przedsiębiorstwo do niewypłacalności. Kiedy ten etap jest zakończony, możliwe jest opracowanie planu restrukturyzacyjnego, czyli ustalenie zakresu i rodzaju działań naprawczych, jakie zostaną podjęte, by firma odzyskała płynność finansową i zdolność do realizowania swych zobowiązań.

W jakich sytuacjach sanacja ma sens?

Restrukturyzacja firmy w trybie sanacyjnym najwięcej sensu ma w sytuacji, gdy istnieje realna szansa na utrzymanie przedsiębiorstwa na rynku. Oznacza to, iż nie należy zwlekać zbyt długo ze złożeniem wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego – najlepszym momentem jest chwila, gdy kłopoty finansowe są już zauważalne i odczuwalne, ale nie wpływają dezintegrująco na całokształt funkcjonowania przedsiębiorstwa. Zapisy ustawy Prawo restrukturyzacyjne jasno precyzują bowiem, iż wniosek zostanie odrzucony, jeśli zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu nie zostanie uprawdopodobniona w oczach sądu.

Podjęcie działań sanacyjnych jest dobrym rozwiązaniem w jeszcze jednym przypadku: gdy właścicielowi firmy zależy na tym, by uchronić ją przed likwidacją pomimo podejmowanych wcześniej i zakończonych niepowodzeniem prób przeprowadzenia restrukturyzacji w innych trybach przewidzianych przez ustawę Prawo restrukturyzacyjne. Mówiąc prościej, jeśli postępowanie układowe albo przyspieszone postępowanie układowe zostało umorzone (np. w wyniku nieprzyjęcia układu przez zgromadzenie wierzycieli albo gdy układ nie został zatwierdzony przez sąd restrukturyzacyjny), możliwe jest złożenie wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego.

Przebieg postępowania sanacyjnego

Postępowanie sanacyjne to jeden z najbardziej najbardziej rygorystycznych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych, z których zadłużona firma może skorzystać. Przebiega ono w następujących etapach:

1. Złożenie we właściwym sądzie wniosku o wszczęcie postępowania sanacyjnego. Wniosek może zostać złożony zarówno przez dłużnika, jak i przez dowolnego spośród wierzycieli, a sąd ma 14 dni na rozpatrzenie złożonego wniosku. Dzieje się to w trybie niejawnym.
2. Wydanie postanowienia o otwarciu postępowania oraz wyznaczenie sędziego-komisarza i tymczasowego nadzorcy sądowego oraz powołanie zarządcy majątku dłużnika. W tym momencie cały zarząd nad majątkiem jest dłużnikowi odbierany, natomiast jego majątek wchodzi w skład masy sanacyjnej. Dłużnik musi także przekazać pełną dokumentację finansową firmy na ręce zarządcy.
3. Przedstawienie przez zarządcę planu restrukturyzacji sporządzonego we współpracy z dłużnikiem. Taki plan musi zostać złożony na ręce sędziego-komisarza w ciągu maksymalnie 30 dni od daty otwarcia postępowania sanacyjnego.
4. Zatwierdzenie planu po zapoznaniu się z nim przez wierzycieli oraz ewentualnych modyfikacjach zgodnie z wytycznymi sędziego-komisarza.
5. Realizacja planu restrukturyzacji w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy (całkowita lub częściowa).
6. Zwołanie przez sędziego-komisarza zgromadzenia wierzycieli i głosowanie nad przyjęciem układu. Co istotne, zawarcie układu może zostać dokonane bez udziału dłużnika, a nawet wbrew jego woli.
7. Uprawomocnienie postanowienia o zatwierdzeniu układu lub o odmowie zatwierdzenia. Ten etap stanowi zakończenie procesu restrukturyzacji w trybie sanacyjnym. Jeśli układ został przyjęty, następuje realizacja jego postanowień, a dłużnik odzyskuje zarząd nad swym majątkiem, o ile układ nie stanowi inaczej.

Jakie działania można podjąć w ramach postępowania?

Zarządca majątku zadłużonej i sanowanej firmy jest zobowiązany do podjęcia różnego rodzaju działań, mających na celu zapewnienie dodatnich przepływów finansowych, a w efekcie poprawę kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Zakres działań możliwych do podjęcia w ramach restrukturyzacji sanacyjnej jest bardzo szeroki i obejmuje między innymi:

• redukcję zatrudnienia,
• sprzedaż dowolnych części majątku dłużnika, w tym obciążonych hipotecznie nieruchomości i zastawionego majątku ruchomego,
• odstąpienie od niekorzystnych ekonomicznie albo niewykonanych umów wzajemnych.