Rada wierzycieli – kiedy i na jakich zasadach warto z niej skorzystać?

W każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym w istocie chodzi o to samo: wypracowanie pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami kompromisu dotyczącego spłaty zaległości. Oczywiście pierwszym zainteresowanym skutecznym oddłużeniem powinien być sam restrukturyzowany przedsiębiorca, jednak w praktyce współpraca pomiędzy nim a wierzycielami nie zawsze układa się bezproblemowo. Przyczyn takiego stanu rzeczy można by wskazać wiele, jednak najczęściej chodzi po prostu o zakres możliwych do uzyskania spłat. Im zaś większy jest poziom długów i dłuższa kolejka wierzycieli, tym trudniej sprostać wszystkim oczekiwaniom. Dlatego warto bliżej przyjrzeć się instytucji rady wierzycieli, której głównym zadaniem jest reprezentacja interesów wszystkich uprawnionych wobec dłużnika. Kiedy jej powołanie może okazać się przydatne?

Możliwości powołania rady wierzycieli w sprawie restrukturyzacyjnej

Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym rada wierzycieli może zostać ustanowiona w trzech postępowaniach: przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowaniu układowym oraz sanacyjnym. Do jej powołania dochodzi z urzędu lub na wniosek, oczywiście po spełnieniu określonych prawem warunków. W każdym z tych przypadków ustanowienie rady wierzycieli oraz określenie jej składu osobowego jest uprawnieniem sędziego-komisarza. W przypadku działania z urzędu, sędzia-komisarz ma prawo ustanowić radę „o ile uzna to za potrzebne”. To z kolei oznacza stosunkowo dużą swobodę przy podejmowaniu omawianej tu decyzji.

Jednak swoboda nigdy nie oznacza dowolności. W doktrynie komentatorzy Prawa restrukturyzacyjnego słusznie wskazują, że sędzia-komisarz powinien kierować się wartością majątku podlegającego restrukturyzacji, liczbą wierzycieli, stopniem polaryzacji pomiędzy nimi a dłużnikiem, czy potrzebą reprezentowania interesów ogółu wierzycieli. Okoliczności te zawsze należy wziąć pod uwagę ustanawiając radę wierzycieli z urzędu, choć należy pamiętać, że pełniący funkcję sędziego-komisarza w postępowaniu rzadko decydują się na taki krok. Zdecydowanie częściej rada wierzycieli jest ustanawiana na wniosek samych wierzycieli.

Głos wierzycieli w postępowaniu

Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że o powołanie rady wierzycieli może wystąpić: grupa co najmniej trzech wierzycieli; wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie co najmniej piątą część sumy wierzytelności; dłużnik. Jeżeli z przedmiotowego uprawnienia mają zamiar skorzystać wierzyciele, należy pamiętać, że niektórzy z nich – np. osoby bliskie i powiązane – są w ogóle pozbawieni prawa do złożenia takiego wniosku. Warto zaznaczyć, że ubiegać się o powołanie rady wierzycieli może także dłużnik. Z jego punktu widzenia jest to opłacalne zwłaszcza wówczas, gdy zależy mu na ugodowym prowadzeniu postępowania. Wówczas rada wierzycieli może stać się platformą do wypracowania porozumienia.

Podstawowym uprawnieniem rady wierzycieli jest wyrażanie zgody na dokonanie przez dłużnika czynności mających decydujące znaczenie z punktu widzenia biegu postępowania restrukturyzacyjnego. Zgoda rady wierzycieli jest konieczna m.in. do obciążenia składników masy układowej lub sanacyjnej ograniczonym prawem rzeczowym (przykładowo hipoteką bądź zastawem); przeniesienia własności rzeczy lub prawa na zabezpieczenie wierzytelności nieobjętej układem; zaciągnięcia kredytu i pożyczki; zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa dłużnika. Jeżeli na te czynności nie uzyskano zgody rady wierzycieli, są one bezwzględnie nieważne.

W realiach danej sprawy restrukturyzacyjnej znaczenie rady wierzycieli w dużej mierze zależy od jakości pracy jej członków. Należy pamiętać, że zadaniem rady jest reprezentacja interesów wszystkich wierzycieli i w tym duchu należy podejmować wszelkie czynności, do których organ ten jest uprawniony na mocy przepisów Prawa restrukturyzacyjnego. Przyjęcie innej optyki może doprowadzić nawet do paraliżu biegu restrukturyzacji, co w konsekwencji przynosi zdecydowanie więcej szkód, niż pożytku samym wierzycielom.