Problemy z wykonywaniem układu – jakie mogą być ich konsekwencje?

We wszystkich czterech postępowaniach restrukturyzacyjnych w pierwszej kolejności chodzi o zawarcie i zatwierdzenie układu. Jest to dokument mający decydujące znaczenie dla oddłużenia przedsiębiorcy. Niemniej jednak zatwierdzenie układu nie kończy samej sprawy. Trzeba go jeszcze wykonać.

Tu z kolei może pojawić się szereg problemów, a nieraz ich konsekwencją jest uchylenie układu. Dla dobra dłużnika i wierzycieli lepiej zdecydowanie unikać takiego scenariusza, ale zupełnie wykluczyć się go nie da. Jakie są jego możliwe konsekwencje?

Kogo wiąże układ?

Zgodnie z art. 166 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności. Natomiast układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił i którzy nie byli uczestnikami postępowania. W każdym razie nie da się ustalić, kogo wiąże układ bez sięgnięcia do przepisów regulujących, jakie wierzytelności są objęte – z mocy prawa – tym dokumentem. Odpowiedź na to pytanie znajduje się z kolei w art. 150 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego.

Przepis ten stanowi, że układ obejmuje trzy kategorie wierzytelności, a więc:

• wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
• odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
• wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.

Specyficzne zasady dotyczą wierzytelności wobec dłużnika wynikających z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Są one objęte układem, jeżeli świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego.

Co zrobić, gdy dłużnik nie wykonuje układu?

Układ jest sercem każdego postępowania restrukturyzacyjnego. To w nim ustala się zasady oddłużenia, które mogą polegać np. na rozłożeniu spłaty raty, odroczeniu terminu spłaty czy konwersji wierzytelności na udziały. Jeżeli układ zostanie przyjęty – czyli „za” jego projektem opowie się większość wierzycieli – i zostanie zatwierdzony przez sąd, to postępowanie restrukturyzacyjne dobiega końca a rozpoczyna się wykonywanie układu.

Niestety, nie zawsze realizacja układu przebiega bezproblemowo. W praktyce mogą zdarzyć się różnego rodzaju perturbacje. Ich konsekwencją może być nawet uchylenie układu.

Stosownie do regulacji Prawa restrukturyzacyjnego sąd uchyla układ na wniosek wierzyciela, dłużnika, nadzorcy wykonania układu albo innej osoby, która z mocy układu jest uprawniona do wykonania lub nadzorowania wykonania układu, jeżeli dłużnik nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany.

Domniemywa się, że jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po zatwierdzeniu układu. Kiedy więc dłużnik, który ma wykonywać układ, przestaje na bieżąco spłać te wierzytelności, które powstały już po zakończeniu restrukturyzacji, powinien spodziewać się, że sąd uchyli układ. Czyli, że układ po prostu przestanie obowiązywać. Co to oznacza dla wierzycieli?

Sytuacja wierzycieli po uchyleniu układu

Po uchyleniu układu relacje między dłużnikiem a jego wierzycielami niejako wracają do punktu wyjścia. Przepisy Prawa restrukturyzacyjnego przewidują, że w takim wypadku wierzyciele mogą dochodzić swych roszczeń w pierwotnej wysokości. Ale zawsze należy przy tym uwzględnić kwoty, jakie dłużnik wypłacił wykonując układ. Tym samym wypłacone na podstawie układu sumy zalicza się na poczet dochodzonych wierzytelności.

Gdyby ogłoszono upadłość dłużnika, to obowiązkiem syndyka jest z urzędu umieścić na liście wierzytelności postępowania upadłościowego wierzytelności wcześniej widniejące w spisie wierzytelności – ale z uwzględnieniem kwot otrzymanych w ramach wykonania układu lub zaspokojenia wierzytelności w inny sposób.