Pomoc publiczna w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Obecność Polski w Unii Europejskiej – co dla wszystkich jest już oczywiste po wielu latach członkostwa w tej organizacji – oznacza, że znaczna część regulacji prawnych stanowiona jest na poziomie organów unijnych, a obowiązkiem państw członkowskich jest bądź ich implementacja, bądź też bezpośrednie stosowanie. Niestety niejednokrotnie regulacje krajowe i unijne różnią się od siebie, co powoduje spore trudności w ich stosowaniu. Na gruncie zagadnień restrukturyzacyjnych przykładem takiej sytuacji jest pomoc publiczna w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Stąd też w sytuacji, gdy wierzycielem podmiotu restrukturyzowanego jest jednostka publiczna trzeba ocenić, czy zawarty układ nie stanowi pomocy publicznej – a co za tym idzie czy w danych okolicznościach jest on w ogóle dopuszczalny, zwłaszcza w perspektywie regulacji pomocy de minimis.

Przesłanki udzielenia pomocy publicznej

Ustawa prawo restrukturyzacyjne przewiduje możliwość – po spełnieniu określonych przesłanek – udzielenia pomocy publicznej na restrukturyzację danego podmiotu. Należy jednak pamiętać, że pomoc ta nie może stanowić pomocy de minimis. Może ona natomiast przybrać jakąkolwiek postać, np. przez zmniejszenie w drodze układu wysokości zobowiązań, czy rozłożenie spłat na raty.

Ustawodawca przewidział trzy przypadki, kiedy uprawnione jest udzielenie podmiotowi pomocy publicznej na restrukturyzację. Pierwszym z nich jest pomoc w realizacji planu restrukturyzacyjnego, który umożliwi przywrócenie przedsiębiorcy długookresowej zdolności do konkurowania na rynku.

Poza tym pomoc publiczna może zostać udzielona, jeżeli zaplanowany sposób restrukturyzacji jest właściwy dla usunięcia przyczyny trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy, bądź gdy zapobieże ona trudnością społecznym lub prowadzi do przezwyciężenia niedoskonałości rynku. W dwóch ostatnich przypadkach osiągnięcie tych celów musi nie być możliwe bądź być znacznie utrudnione bez udzielenia pomocy publicznej.

Ponadto ustawodawca w Prawie restrukturyzacyjnym podał przykładowy katalog okoliczności będących przejawem „trudności społecznych bądź niedoskonałości rynku”. Dla małych i średnich przedsiębiorców jest to m.in. ryzyko opuszczenia rynku przez przedsiębiorcę prowadzącego innowacyjną działalność lub mającego silne powiązania z innymi lokalnymi bądź regionalnymi przedsiębiorcami.

Natomiast dla przedsiębiorców nie będących małymi i średnimi okolicznościami usprawiedliwiającymi udzielenie pomocy publicznej na restrukturyzację jest np. ryzyko utraty ważnej wiedzy technicznej, czy występowanie ograniczeń na rynkach finansowych skutkujących zwiększeniem liczby upadłości przedsiębiorstw.

Ponadto przedsiębiorca aby móc skorzystać przy restrukturyzacji z pomocy publicznej musi prowadzić działalność co najmniej przez trzy lata poprzedzające zgłoszenie wniosku o restrukturyzację; nie prowadzić działalności w sektorze hutnictwa żelaza i stali, górnictwa węgla lub w sektorze finansowym oraz na rynku, w którym występuje lub może wystąpić długookresowa strukturalna nadprodukcja.

Pomoc publiczna w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Rozpatrując dopuszczalność zastosowania pomocy publicznej w postępowaniu restrukturyzacyjnym należy pamiętać o uregulowaniach prawa unijnego w tej kwestii. Zgodnie z Wytycznymi wspólnotowymi dotyczącymi pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw wydanymi przez Komisję Europejską w 2014 roku przedsiębiorstwo uważa się za zagrożone, jeżeli ani przy pomocy środków własnych, ani środków, które mogłoby uzyskać od właścicieli/akcjonariuszy lub wierzycieli, nie jest ono w stanie powstrzymać strat, które bez zewnętrznej interwencji władz publicznych prawie na pewno doprowadzą to przedsiębiorstwo do zniknięcia z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej.

Przykładowo dla spółki z o.o. o „zagrożeniu” świadczy utracenie połowy zarejestrowanego kapitału, a także w przypadku każdej spółki spełniającej w prawie krajowym kryteria podlegania zbiorowej procedurze upadłościowej. Ponadto w Wytycznych generalnie uznano, że każde przedsiębiorstwo jest zagrożone w sytuacji, gdy np. występują typowe oznaki, takie jak rosnące straty, malejący obrót, zwiększanie się zapasów, nadwyżki produkcji, zmniejszający się przepływ środków finansowych, rosnące zadłużenie, rosnące kwoty odsetek i zmniejszająca się lub zerowa wartość aktywów netto.

Jak już wspominaliśmy pomoc ta nie może przybierać postaci pomocy de minis. Naczelny Sąd Administracyjny przyjmuje, że celem pomocy de minimis jest „spowodowanie utrzymania płynności przejściowo niewydolnego podmiotu na czas konieczny do opracowania planu restrukturyzacyjnego lub (i) jego likwidacji. Chodzi o zapewnienie krótkotrwałego „wytchnienia”, które nie może trwać dłużej nie 6 miesięcy” (wyrok NSA z dnia 9 sierpnia 2016 r., sygn. akt II FSK 1975/14).

Jednak co w sytuacji, gdy pomoc publiczna konieczna dla przeprowadzenia restrukturyzacji będzie mieścić się w granicach pomocy de minimis? Niestety w takich sytuacjach pomoc publiczna jest wykluczona. Beneficjentami pomocy de minimis w żadnym wypadku nie mogą być podmioty zagrożone niewypłacalnością. Stąd też na gruncie obowiązujących przepisów wątpliwym jest, kto właściwie ma ocenić, czy nie zachodzi pomoc de minimis.

Warto również zwrócić uwagę, że sam art. 140 prawa restrukturyzacyjnego jest dość osobliwie sformułowany i prowadzi często czytelnika do mylnego wniosku, że określenie danej pomocy jako de minimis jest warunkiem umożliwiającym jej przyznanie, gdy de facto jest zupełnie odwrotnie.

Test prywatnego wierzyciela lub inwestora

Warto również wspomnieć, że w sytuacji gdyby w toku postępowania restrukturyzacyjnego miało dojść do pomocy publicznej to w każdym przypadku plan restrukturyzacyjny musi zawierać test prywatnego wierzyciela lub test prywatnego inwestora. O tym jednak szerzej napiszemy innym razem.

Polecam również ostatni wpis dotyczący restrukturyzacji Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej.