Pomoc publiczna na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorców – kompendium najważniejszych informacji

Pomoc publiczna na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorstwa – podstawowe informacje

Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej przewiduje, że może zostać ona udzielona na:

• ratowanie
• tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne
• restrukturyzację.

Pomoc na ratowanie jest udzielana przedsiębiorcy, który znalazł się w trudnej sytuacji ekonomicznej w tym celu, aby umożliwić mu wykonywanie działalności gospodarczej przez okres niezbędny do opracowania planu restrukturyzacji lub likwidacji działalności gospodarczej, a także przeprowadzenia analiz niezbędnych w tych kwestiach.

Natomiast tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne zostało przeznaczone jedynie dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej w celu umożliwienia im wykonywania działalności gospodarczej przez czas niezbędny do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych mających na celu przywrócenie długookresowej zdolności do konkurowania na rynku. Jedynie w wyjątkowych przypadkach pomoc ta może zostać udzielona wówczas, gdy podmioty te nie znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne może być udzielone tylko wówczas, gdy zapobiega trudnościom społecznym lub prowadzi do przezwyciężenia niedoskonałości rynku.

Przez pomoc na restrukturyzację ustawodawca rozumie w istocie niezwykle szeroki katalog różnego rodzaju rozwiązań, które zostaną wskazane w dalszej części niniejszego opracowania, których wspólny mianownikiem jest – mówiąc najogólniej – dążenie do przywrócenie przedsiębiorcy takiej kondycji ekonomicznej, jaką cechował się przed popadnięciem w trudności.

Do udzielenia pomocy na restrukturyzację muszą zostać spełnione następujące warunki:

• „zapobieżenie” dzięki niej trudnościom społecznym lub prowadzi do przezwyciężenia niedoskonałości rynku
• bez tej pomocy przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej zostałby zrestrukturyzowany, sprzedany lub zlikwidowany w taki sposób, że wskazany powyżej cel nie zostałby osiągnięty lub zostałby osiągnięty w mniejszym zakresie
• zostanie przedstawiony wiarygodny scenariusz alternatywny obejmujący działania niebędące pomocą na restrukturyzację, stanowiące element planu restrukturyzacji, z którego wynika, że bez niej podany powyżej cel, nie zostałby osiągnięty lub zostałby osiągnięty w mniejszym zakresie.

Kiedy można udzielić pomocy publicznej?

Jednocześnie prawodawca ściśle określił zarówno ogólny cel tej pomocy, jak i zasady jej udzielania. Przy czym jedną z najbardziej charakterystycznych cech tej ustawy jest używanie przez ustawodawcę w tym akcie szeregu zwrotów niedookreślonych, które pozwalają na różnorodną interpretację.

Jednym z ważniejszych przykładów takiego stanu rzeczy jest definicja celu pomocy. Zgodnie z art. 4 ustawy o udzielaniu pomocy publicznej, pomoc może być udzielana, jeżeli zapobiega i prowadzi do ograniczenia trudności społecznych lub przezwyciężenia niedoskonałości rynku, w przypadku gdy bez jej udzielenia cel ten nie zostałby osiągnięty lub zostałby osiągnięty w mniejszym zakresie.

Właściwie każdy element tej definicji wymaga – do jego prawidłowej wykładni – odwołania się do kryteriów pozaprawnych. Tym bardziej, że w ustawie co prawda zdefiniowano takie pojęcia jak „trudności społeczne lub niedoskonałości rynku”, jednak uczyniono to jedynie poprzez podanie przykładów takich sytuacji.

Co oczywiście nie zmienia faktu, że nie można pomijać tych przykładów – objęte nim przypadki należy brać pod uwagę wprost, a jednocześnie mogą one stanowić ważną wskazówkę do wykładni tego, czym są przedmiotowe trudności. Ustawodawca do ich otwartego katalogu zaliczył ryzyko opuszczenia rynku przez mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcę wykonującego działalność innowacyjną, mającego duży potencjał wzrostu lub o silnych powiązaniach z innymi lokalnymi lub regionalnymi przedsiębiorcami, skutkującego negatywnymi konsekwencjami dla danego regionu lub sektora, a także występowanie ograniczeń na rynku finansowym, skutkujących zwiększeniem liczby upadłości przedsiębiorców.

Natomiast dla pozostałej grupy przedsiębiorców trudności te oznaczają:

• wyższa niż średnia unijna lub średnia krajowa stopa bezrobocia w regionie określonym na poziomie województwa, która ma charakter stały i której towarzyszą trudności związane z tworzeniem nowych miejsc pracy w tym regionie
• ryzyko przerwania świadczenia usługi w ogólnym interesie gospodarczym lub innej ważnej usługi, którą trudno jest zastąpić i w przypadku której konkurentom trudno byłoby rozpocząć jej świadczenie
• negatywne konsekwencje opuszczenia rynku przez przedsiębiorcę o istotnym znaczeniu dla danego regionu lub sektora
• występowanie ograniczeń na rynku finansowym, skutkujących zwiększeniem liczby upadłości przedsiębiorców
• ryzyko opuszczenia rynku przez przedsiębiorcę, skutkującego utratą ważnej wiedzy technicznej lub eksperckiej.

W każdym razie istotą celu, na jaki może zostać przekazania pomoc publiczna na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorstwa, jest to, że musi on odpowiadać – równocześnie – interesom przedsiębiorcy i społeczeństwa. To z kolei zawsze wymaga indywidualnej i specjalistycznej analizy sytuacji konkretnego przypadku.

Kto i kiedy może korzystać z pomocy publicznej?

Przedsiębiorca może skorzystać z pomocy na ratowanie lub restrukturyzację, gdy:

• podjął działalność gospodarczą w danym sektorze w okresie co najmniej trzech lat przed dniem złożenia wniosku restrukturyzacyjnego
• nie prowadzi działalności gospodarczej w sektorach hutnictwa żelaza i stali, górnictwa węgla lub w sektorze finansowym
• nie prowadzi działalności na rynku, na którym występuje lub może występować długookresowa strukturalna nadprodukcja
• nie jest przedsiębiorcą należącym do grupy kapitałowej ani nie jest przejmowany przez żadnego przedsiębiorcę należącego do grupy kapitałowej, z wyjątkiem sytuacji, gdy wykaże, że jego trudna sytuacja ekonomiczna:
  • • ma charakter wewnętrzny i nie jest wynikiem nieuzasadnionego podziału kosztów w ramach grupy kapitałowej,
    • jest zbyt poważna, aby mogła zostać rozwiązana przez przedsiębiorcę lub przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej.

Ponadto musi on spełnić następujące warunki:

• być niewypłacalnym, albo
• wskutek poniesionych strat utracił więcej niż połowę kapitału, w szczególności jeżeli suma zysku (strat) z lat ubiegłych, zysku (straty) netto w danym roku obrotowym, kapitału zapasowego, kapitału z aktualizacji wyceny i pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych jest ujemna i jej wartość bezwzględna jest większa niż 50% kapitału (funduszu) podstawowego.

Natomiast aby ustalić to, kto jest mikro-, małym lub średnim przedsiębiorcą należy odwołać się do załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu. Zgodnie z tymi przepisami do kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro.

Małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów euro. Natomiast z mikroprzedsiębiorstwem mamy do czynienia wówczas, gdy prowadzący biznes zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów euro.

Ustawodawca ustanowił także ograniczenia w możliwości korzystania z omawianych tu form. Zgodnie z ustawą o pomocy publicznej może zostać one udzielona pod warunkiem, że:

• znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej nie otrzymał tej pomocy
• od dnia otrzymania pomocy upłynęło co najmniej 10 lat
• od dnia otrzymania pomocy nie upłynęło co najmniej 10 lat.

Do ostatniego z wymienionych tu przypadków stosuje się dodatkowe zasady. Pomoc publiczna na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorstwa może zostać ponownie udzielona wcześniej niż po dziesięciu latach, jeżeli:

• pomocy na restrukturyzację, jeżeli udzielono pomocy na ratowanie lub tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, w ramach tego samego postępowania w sprawie o udzielenie pomocy
• pomocy na tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, jeżeli udzielono pomocy na ratowanie, w ramach tego samego postępowania w sprawie o udzielenie pomocy
• pomocy, gdy minęło co najmniej 5 lat od dnia przyznania przedsiębiorcy znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej pomocy na ratowanie lub tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, po których nie udzielono pomocy na restrukturyzację, a przedsiębiorca ten wykazywał długookresową zdolność do konkurowania na rynku i wystąpiły okoliczności związane z wykonywaniem działalności gospodarczej, za które nie ponosi on odpowiedzialności, albo jest to konieczne z powodu zaistnienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności, za które przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej nie ponosi odpowiedzialności.

Co obejmuje pomoc na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorstwa?

Natomiast tymczasowe wsparcie polega na:

• pożyczce
• objęciu akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym albo udziału w podwyższeniu kapitału zakładowego przez podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów lub akcji
• objęciu obligacji
• zmianie terminów spłaty pożyczki wobec podmiotu udzielającego pomocy na restrukturyzację
• konwersji pożyczki, udzielonej jako pomoc na ratowanie lub jako tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, na udziały lub akcje przedsiębiorcy
• uldze – po spełnieniu szczegółowych warunków – w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej.

Gdzie wnioskować o pomoc publiczną na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorstwa?

W zdecydowanej większości przypadków pomoc publiczną na ratowanie lub restrukturyzację udziela Agencja Rozwoju Przemysłu, działając na podstawie upoważnienia ministra właściwego do spraw gospodarki. Wyjątkiem od tej zasady jest jedynie udzielenie omawianej tu pomocy w formie ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej. W tym przypadku udziela jej organ, który nałożył karę administracyjną.