Odstąpienie od umowy wzajemnej w postępowaniu sanacyjnym

Prawo restrukturyzacyjne reguluje sprawy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami wynikające z niewypłacalności lub zagrożonego niewypłacalnością dłużnika. Postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone jest w celu uniknięcia upadłości firmy. Jedną z metod restrukturyzacji jest postępowanie sanacyjne. Dzięki zastosowaniu działań sanacyjnych, to jest takich czynności prawnych oraz faktycznych, dokonuje się poprawa kondycji ekonomicznej dłużnika. Dzięki temu procesowi dłużnik znów staje się zdolny do samodzielnego wypełniania zobowiązań wobec wierzycieli. Postępowanie sanacyjne umożliwia podejmowanie takich czynności, jak zwolnienie pracowników, którzy są nieefektywni lub nie są konieczni na danym etapie; pozbycie się zbędnego mienia; skuteczne naprawianie szkód wyrządzonych wierzycielom czy odstąpienie od umów wzajemnych.

Czym jest umowa wzajemna?

Umowy wzajemne stosowane są powszechnie przez wszystkich przedsiębiorców. Według kodeksu cywilnego, umowa wzajemna powoduje dwustronne zobowiązanie, gdzie każda strona jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem. Taki stosunek stron powoduje sytuację, w której świadczenia stron odpowiadają sobie, a obiektywnie nie są równowartościowe. Zatem umowy wzajemne to przede wszystkim: umowa sprzedaży, umowa dzierżawy, umowa najmu, umowa zamiany, umowa o dzieło czy umowa o pracę. W prawie można wyróżnić również umowy hybrydowe, to jest takie, które mogą przybrać charakter wzajemności stron, jednak z założenia nie są to umowy wzajemne. Przykłady umów hybrydowych to umowa zlecenia, przechowywania lub renty.

Odstąpienie od umowy w kodeksie cywilnym

Odstąpienie od umowy jest możliwie dzięki istniejącemu wyjątkowi od zasady o niewzruszalności umów w prawie cywilnym. Odstępstwo to wynika z ochrony dobra wyższego rzędu oraz niemożności przewidzenia zmian rynkowych. W umowie wzajemnej zamieszczane jest stosowne zastrzeżenie umowne, które w przypadku odstąpienia od umowy staje się podstawą do tego działania.

Złożenie stosownego oświadczenia woli powoduje zniesienie skutków zawartej umowy, co dzieje się z mocą wsteczną, a nawet z chwilą jego wykonania, do czego nie ma przeszkód, by zastrzec takie prawo w spisywanej umowie.

Odstąpienie od umowy nie wymaga wskazywania przyczyny tego działania, jeśli umowa nie zawiera takiego zastrzeżenia. Skutki złożenia oświadczenia woli nie mogą być odwołane lub cofnięte. Oświadczenie zrywa zawarte w umowie ustalenia, prawnie unicestwia stosunek pomiędzy stronami. Sporne jest zatem cofnięcie oświadczenia woli na skutek zgody strony umowy, do której oświadczenie jest kierowane. Jest to jednak sytuacja możliwa.

Skutkiem odstąpienia od umowy jest dążenie stron do zwrotu wzajemnych świadczeń oraz wypłacenia stosownego wynagrodzenia za usługi wykonane podczas trwania umowy w mocy.

Przepisy prawa restrukturyzacyjnego a odstąpienie od umowy

Postępowanie sanacyjne umożliwia odstąpienie od umów wzajemnych. Działanie to nabrało mocy poprzez art. 298 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego. Otrzymując zgodę sędziego-komisarza zarządca uzyskuje prawo do odstąpienia od umowy wzajemnej. Przywilej ten dotyczy umów, które nie zostały wykonane w całości lub w części przed datą wyznaczającą początek otwarcia postępowania sanacyjnego. Ważne jest, by świadczenie drugiej strony, do którego strona ta się zobowiązała, było świadczeniem niepodzielnym. W przypadku świadczeń podzielnych należy powołać się na art. 298 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego, który mówi, iż zarządca posiada możliwość odstąpienia od umowy, której zakres świadczenia miał zostać wykonany po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w procedurze sanacyjnej.

Procedura postępowania sanacyjnego wyrosła z doświadczeń stosowania prawa upadłościowego. Obecnie metoda ta jest hybrydą postępowania upadłościowego układowego oraz postępowania upadłościowego likwidacyjnego. Skuteczność procedury sanacyjnej polega na umożliwieniu dłużnikowi korzystania z zestawu narzędzi mających na celu dokonanie efektywnej restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Postępowanie sanacyjne umożliwia odstąpienie od umów wzajemnych, sprawne i nieskomplikowane formalności zwolnień pracowników oraz gwarantuje ochronę przedegzekucyjną. Dzięki tym działaniom dłużnik unika upadłości i odzyskuje panowanie nad swoją firmą. Zasady odstępowania od umów wzajemnych w postępowaniu sanacyjnym są analogiczne do zasad stosowanych dawniej w procesie likwidacyjnym.