Kiedy i na jakich zasadach możliwa jest zmiana układu?

Od momentu zawarcia i zatwierdzenia układu, do jego wykonania najczęściej mija sporo czasu. Jego bieg często wiąże się z różnego rodzaju zmianami – zarówno co do sytuacji dłużnika i wierzycieli, jak i uwarunkowań ekonomicznych. W tym drugim obszarze w czasie pandemii mamy do czynienia z bardzo dużą dynamiką, która poważnie wpływa na sytuację właściwie wszystkich przedsiębiorców.

Nie inaczej jest w przypadku tych, którzy wykonują układ. Obecne okoliczności mogą okazać się zupełnie innymi od tych, w których doszło do przyjęcia układu. Co zrobić w takiej sytuacji? Z pewnością warto zastanowić się nad możliwością zmiany układu.

Sprawdź: Restrukturyzacja firmy

Kiedy możliwa jest zmiana układu?

Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że jeżeli po zatwierdzeniu układu nastąpił trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa dłużnika, dłużnik, nadzorca wykonania układu, inna osoba, która z mocy układu jest uprawniona do wykonywania lub nadzorowania wykonania układu, oraz wierzyciel mogą wystąpić o zmianę układu. Z tej regulacji wynikają dwie kwestie: z jednej strony przesłanki umożliwiające wystąpienie o zmianę układu, z drugiej zaś podmioty legitymowane do złożenia takiego wniosku. W przypadku wnioskowania o zmianę układu przez osobę nieposiadającą takiej legitymacji, wniosek zostanie odrzucony przez sąd.

W pierwszym zakresie trzeba pamiętać, że układ można zmienić przede wszystkim wówczas, gdy nastąpił trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu przedsiębiorstwa dłużnika. Tego rodzaju zmiany – zarówno na korzyść, jak i niekorzyść wysokości dochodu osiąganego przez przedsiębiorstwo dłużnika – muszą mieć charakter „trwały”. A więc nie chodzi tu o przejściowe zmiany kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa, ale tylko o takie, które – według wszelkiego prawdopodobieństwa – nie przeminą w przewidywalnej przyszłości. To z kolei oznacza konieczność indywidualnego analizowania każdego przypadku – zwłaszcza w perspektywie branży, w której funkcjonuje przedsiębiorca oraz prognoz ekonomicznych. Oczywiście w sytuacji pandemii szczególnie liczy się „indywidualizacja” dokonywanych ocen, przy założeniu bardzo dużego ryzyka wystąpienia zupełnie nieprzewidzianych zjawisk.

Niewłaściwe postępowanie dłużnika, jako powód zmiany układu

Zmiana układu może także nastąpić z powodu niewłaściwego zachowania dłużnika. Jednak zmiana ta polega nie tyle na „nowelizacji” samych postanowień układu, ale na odebraniu dłużnikowi prawa zarządu i wykonywania układu oraz na powierzeniu go innej osobie. Do takiej sytuacji może dojść – co poniekąd oczywiste – tylko wówczas, gdy dłużnik zachował te prawa. Aby zmiana ta była możliwa musi zajść co najmniej jedna z następujących przesłanek: dłużnik, chociażby nieumyślnie, naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było pokrzywdzenie wierzycieli lub możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości; oczywiste jest, że sposób sprawowania zarządu nie daje gwarancji wykonania planu restrukturyzacyjnego i wykonania układu; dłużnik uniemożliwia nadzorcy wykonania układu właściwe pełnienie funkcji.

Każda z tych przesłanek ma charakter ocenny, jednak generalnie rzecz ujmując wiążą się one z takimi zachowaniami dłużnika, które najprawdopodobniej – gdyby miały on trwać przez dłuższy okres czasu – doprowadziłyby do niewykonania układu.

Jednak odebranie mu zarządu i wykonywania układu powinno być ostatecznym środkiem dyscyplinującym dłużnika. Wniosek o omawianą tu zmianę może zostać złożony przez nadzorcę układu lub wierzyciela. Przedmiotowy wniosek – zresztą analogicznie, jak w przypadku ubiegania się o zmianę układu na innej podstawie – musi spełniać wymagania stawiane przed pismem procesowym. W tym kontekście powinien on zawierać co najmniej jednoznaczne wskazanie żądania zmiany układu, wnoszony zakres tej zmiany oraz prawne i faktyczne uzasadnienie dokonania zmian. Skuteczne złożenie przedmiotowego wniosku otwiera postępowanie o zmianę układu, które kończy się merytorycznym rozstrzygnięciem sądu, w postaci postanowienia o zmianie układu lub oddalającego wniosek o taką zmianę.