Jakie wierzytelności mogą, a jakie nie mogą zostać objęte układem?

Jedną z podstawowych zasad restrukturyzacji jest tzw. powszechność układu – czyli możliwość objęcie nim wszystkich wierzytelności dłużnika.

Jednak jak to zazwyczaj w prawie bywa zasada ta doznaje szeregu wyjątków, które mają niebagatelny wpływ zarówno na przebieg postępowania, jak i możliwości dochodzenia w jego ramach konkretnych świadczeń przez dłużników.

Dlatego poznanie katalogu wierzytelności, które mogą i które nie mogą zostać objęte układem jest kluczowe przede wszystkim dla tych, którzy chcą dochodzić swoich praw od dłużnika.

Wierzytelności, które mogą zostać objęte układem

Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym układ może objąć trzy kategorie wierzytelności.

Pierwszą z nich są wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Ponadto układem mogą zostać objęte odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz  wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu. Bez znaczenia jest źródło wierzytelności, restrukturyzowane mogą być te o charakterze zarówno cywilnoprawnym, jak i publicznoprawnym. Jednocześnie nie ma tu znaczenia problem wymagalności.

Oczywiście układem można objąć jedynie te wierzytelności, które powstały przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego – natomiast wszystkie wierzytelności powstałe po tej dacie nie podlegają restrukturyzacji w otwartym postępowaniu.

Ze względu na wielość postępowań restrukturyzacyjnych chwila ich otwarcia będzie liczona w nieco odmienny sposób.

W przypadku przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego będzie to dzień wydania postanowienia o otwarciu któregoś z tych postępowań.

Natomiast w postępowaniu o zatwierdzenie układu uznaje się, że skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego powstają z tzw. dniem układowym – wyznaczonym przez dłużnika niezwłocznie po rozpoczęciu pełnienia funkcji przez nadzorcę układu.

Wyjątkiem od reguły nieobejmowania wierzytelności powstałych po otwarciu restrukturyzacji układem są odsetki od wierzytelności. Niestety ustawodawca nie sprecyzował, czy chodzi tutaj o odsetki powstałe od wierzytelności objętych układem, czy też od jakichkolwiek wierzytelności.

Należy pamiętać, że odsetki mają charakter świadczenia ubocznego, dlatego trzeba przyjąć, że układem mogą być objęte tylko te, które wynikają ze wierzytelności wchodzących w skład układu.

Ponadto w sytuacji, gdy w czasie wykonywania układu ziści się warunek konieczny do powstania wierzytelności dłużnik ma obowiązek ją wykonać na zasadach przewidzianych przez układ. W takich okolicznościach nie ma obowiązku zmiany jego treści.

Wierzytelności nie objęte układem

Jednocześnie ustawodawca wskazał katalog wierzytelności, które nie mogą zostać objęte układem.

Generalnie określając ich charakter można stwierdzić, że są to wierzytelności mające bardziej „prywatny” charakter.

Przede wszystkim spod możliwości objęcia układem ustawodawca wyłączył wierzytelności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Układ nie obejmuje także roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw – a więc do ich dochodzenia należy stosować właściwe środki cywilnoprawne.

Ponadto poza układem znajdują się wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku, jednak tylko w przypadku, gdy wierzytelności te powstały po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej.

W ramach układu nie można restrukturyzować także wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, których płatnikiem jest dłużnik.

Układ nie obejmuje także wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem.