Co wolno restrukturyzowanemu przedsiębiorcy?

Restrukturyzacja zawsze stanowi poważne przedsięwzięcie i duże wyzwanie – przede wszystkim dla przedsiębiorcy, w stosunku do którego zainicjowano tego rodzaju postępowanie. Zresztą od zakresu czynności, które ma prawo on podejmować po otwarciu restrukturyzacji, w dużej mierze zależy jej powodzenie. W końcu bardzo ważnym elementem dążenia do spłaty wierzycieli jest zapewnienie w miarę normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa – jeżeli to się nie uda, zawsze należy wziąć pod uwagę upadłość bądź przygotowaną likwidację. W każdym razie działalność restrukturyzowanej firmy zależy od tego, czy dłużnik ma prawo sam nią zarządzać, czy też musi liczyć się ze zdaniem organów postępowania. Jak tę kwestię rozwiązuje Prawo restrukturyzacyjne? 

Zdolność dłużnika do czynności prawnych

Zgodnie z art. 66 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych dłużnika. Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, iż zgodnie z tym przepisem restrukturyzowany dłużnik nadal może swobodnie prowadzić swoją działalność. W końcu wskazane tu pojęcia oznaczają – odpowiednio – możność bycia podmiotem praw i obowiązków oraz kształtowania swojej sytuacji prawnej za pomocą czynności prawnych. To z kolei pozwalałoby na założenie, że wydanie przez sąd postanowienia otwierającego postępowanie restrukturyzacyjne nie wpływa na swobodę dłużnika w zarządzie swoim przedsiębiorstwem. 

Jednak w rzeczywistości sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana i zależy od wielu czynników – a przede wszystkim od dokładnego typu postępowania restrukturyzacyjnego, które zostało otwarte. Zresztą wpływ sprawy restrukturyzacyjnej na możliwość swobodnego zarządzania przedsiębiorstwem jest jedną z najważniejszych okoliczności, jakie trzeba wziąć pod uwagę podejmując decyzję o skorzystaniu z rozwiązań wynikających z Prawa restrukturyzacyjnego.

Różne ograniczenia przewidziane dla dłużnika

Generalnie rzecz ujmując, można stwierdzić, że restrukturyzacja zawsze stanowi ograniczenie dłużnika w możliwości swobodnego zarządu jego przedsiębiorstwem. Jak już zostało wspomniane, dokładny zakres tych ograniczeń zależy przede wszystkim od rodzaju sprawa, jaka została otwarta. Z najdalej idącymi ograniczeniami w możliwości korzystania z prawa do zarządu własnym majątkiem przez dłużnika mamy do czynienia w przypadku postępowania sanacyjnego. Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym wraz z rozpoczęciem sanacji dłużnik traci prawo zarządu majątkiem, który wszedł w skład masy sanacyjnej. To z kolei oznacza, że właściwie nie może on – do czasu zakończenia postępowania – podejmować jakichkolwiek czynności prawnych mających istotne znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa, a jego rola sprowadza się właściwie jedynie do bieżącego zarządzania jego sprawami. 

Nieco inaczej omawiane zagadnienie przedstawia się w przypadku postępowania układowego bądź przyspieszonego postępowania układowego – tu z kolei najczęściej dłużnik może podejmować czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu jedynie po uzyskaniu zgody stosownych organów postępowania, natomiast ma prawo swobodnego podejmowania czynności nieprzekraczających zakresu zwykłego zarządu. W tym kontekście – aktualnie – najkorzystniej sytuacja dłużnika przedstawia się w uproszczonej restrukturyzacji, prowadzonej obecnie na podstawie przepisów „tarczy antykryzysowej”. Przy skorzystaniu z uproszczonej restrukturyzacji w zakresie prawa zarządu dłużnika właściwie niewiele się zmienia – aczkolwiek należy pamiętać, że zawsze wierzyciele są chronieni przed niewłaściwym postępowaniem restrukturyzowanego, zmierzającym np. do celowego pozbywania się majątku bądź spłaty tylko niektórych wierzycieli kosztem pozostałych. Tego rodzaju działania mogą narazić dłużnika nawet na poniesienie odpowiedzialności karnej. Stąd zawsze należy pamiętać, że wystąpienie stanu niewypłacalności bądź zagrożenia niewypłacalnością wiąże się z koniecznością odpowiedniej reakcji – najlepiej w postaci podjęcia postępowań przewidzianych w Prawie restrukturyzacyjnym bądź w Prawie upadłościowym.