To, że Prawo restrukturyzacyjne ulegnie zmianie, było przesądzone od dawna – a przynajmniej od czasu opublikowania unijnej dyrektywy 2019/1023, której termin implementacji już minął. Założenie prawodawcy unijnego jest bardzo proste: restrukturyzacja ma stać się odformalizowanym i szybkim postępowaniem, a krajowe porządki prawne powinny postawić przede wszystkim na ostrzeganie przedsiębiorców przed zbliżającymi się problemami finansowymi. Pełne wdrożenie do polskiego systemu prawa założeń tej dyrektywy ma nastąpić na mocy procedowanej właśnie noweli Prawa restrukturyzacyjnego. Jakich więc zmian należy się spodziewać?

Albo ratunek, albo likwidacja

Założenia, na jakich opiera się nowela Prawa restrukturyzacyjnego, sprowadzają się do wprowadzenia szybkiego mechanizmu reagowania na problemy finansowe przedsiębiorców. W momencie, kiedy zostanie ustalone, iż firma ma problemy z płynnością, trzeba będzie podjąć albo decyzję o jej restrukturyzacji, albo o likwidacji – z poszanowaniem praw wierzycieli, którzy będą zaspokajani z majątku przedsiębiorstwa. Oczywiście nadal pierwszeństwo będzie mieć restrukturyzacja. Zawsze należy podejmować próby ratowania firmy, tak aby ją oddłużyć i umożliwić dalsze funkcjonowanie na rynku. Jednak próby te nie mogą być podejmowane za wszelką cenę. Niekiedy właściwie od razu wiadomo, że szanse na skuteczną restrukturyzację są nikłe, co z kolei pozwala przejść do likwidacji przedsiębiorstwa.

Jasne jest, że zrealizowanie tych założeń będzie wymagało posiadania odpowiedniej wiedzy o sytuacji, w jakiej znalazło się przedsiębiorstwo. Bez niej właściwie nie ma możliwości udzielenia prawidłowej odpowiedzi na pytania dotyczące konieczności i sensowności wdrożenia postępowania restrukturyzacyjnego. W związku z tym ustawodawca zapowiada, że obok zmian w Prawie restrukturyzacyjnym do polskiego porządku prawnego zostaną dodane mechanizmy zachęcające posiadających informacje o rzeczywistej sytuacji danej firmy – np. jej księgowych – do sygnalizowania dłużnikowi jego niekorzystnego położenia, co z kolei powinno przełożyć się na podjęcie przez niego odpowiednich działań naprawczych.

Szykują się spore zmiany

Analizując treść przepisów projektu nowelizacji Prawa restrukturyzacyjnego już na pierwszy rzut oka widać, że – jeżeli zmiany te wejdą w życie – szykuje się wiele nowości w przebiegu i skutkach postępowań restrukturyzacyjnych. Sprawy te mają zostać podzielone na dwie grupy. Do pierwszej z nich – określanej mianem restrukturyzacji zapobiegawczej – zostanie zaliczone postępowanie o zatwierdzenie układu; przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie układowe. Restrukturyzacja zapobiegawcza będzie mogła być prowadzona zarówno w stosunku do przedsiębiorcy niewypłacalnego, jak i zagrożonego niewypłacalnością. Osobną kategorią stanie się postępowanie sanacyjne – nazywane także restrukturyzacją sanacyjną – które będzie można przeprowadzić jedynie w stosunku do dłużnika niewypłacalnego.

Ponadto przepisy noweli zakładają objęcie – z mocy prawa – układem wierzytelności zabezpieczonych rzeczowych; pozostawienie dłużnikowi pełnego zarządu nad przedsiębiorstwem w czasie trwania postępowania (jednak sąd w postanowieniu o otwarciu restrukturyzacji będzie mógł ograniczyć to prawo); umożliwienie zatwierdzenia układu wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli; upoważnienie sądu do dokonania – na etapie rozpoznawania wniosku o zatwierdzenie układu – zmian w przyjętym układzie; zawieszenie z mocy prawa czynności egzekucyjnych wobec dłużnika prowadzącego postępowanie z zakresu restrukturyzacji zapobiegawczej; rozszerzenie dopuszczalności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w postępowaniu restrukturyzacyjnym; zapewnienie ochrony – m.in. przed uznaniem za bezskuteczne – transakcjom, które były konieczne do ustalenia planu restrukturyzacji.

Na tak wczesnym etapie procesu legislacyjnego trudno przewidzieć, jaki ostatecznie kształt przybiorą zmiany. Pewne jest, że w ciągu najbliższych kilku miesięcy postępowania restrukturyzacyjne przejdą modyfikację. Jednak to, czy będą to zmiany na lepsze, zależy od szeregu czynników – w tym zwłaszcza od jakości przepisów oraz praktyki ich stosowania.